Khi xảy ra tranh chấp đất đai, Nhà nước khuyến khích các bên tự hòa giải trên tinh thần thiện chí, đôi bên cùng có lợi. Tuy nhiên, thực tế cho thấy phần lớn các tranh chấp đất đai khó có thể giải quyết thông qua tự hòa giải và thường phải đưa ra Tòa án. Trước khi khởi kiện, các bên bắt buộc phải thực hiện thủ tục hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã. Bài viết này sẽ trình bày chi tiết quy trình giải quyết tranh chấp đất đai theo quy định của pháp luật hiện hành, cụ thể là Luật Đất đai 2024 và các văn bản pháp luật liên quan.
Thẩm quyền hòa giải tranh chấp đất đai
Theo quy định tại Điều 235 Luật Đất đai 2024, Nhà nước khuyến khích các bên tranh chấp đất đai tự hòa giải hoặc sử dụng các cơ chế hòa giải khác như hòa giải ở cơ sở, hòa giải thương mại hoặc các hình thức hòa giải theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, tự hòa giải không phải là thủ tục bắt buộc. Trong trường hợp các bên không đạt được thỏa thuận, pháp luật yêu cầu phải tiến hành hòa giải tại Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất tranh chấp trước khi khởi kiện tại Tòa án.
Thẩm quyền hòa giải tranh chấp đất đai được phân chia như sau. Thứ nhất, Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất tranh chấp chịu trách nhiệm tổ chức hòa giải. Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ thành lập Hội đồng hòa giải, bao gồm Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã làm Chủ tịch Hội đồng, cùng các thành viên như đại diện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã, công chức địa chính, và người am hiểu về nguồn gốc, quá trình sử dụng đất của thửa đất tranh chấp (nếu có). Thứ hai, hòa giải tại Tòa án được thực hiện theo quy định của pháp luật về hòa giải, đối thoại tại Tòa án và pháp luật về tố tụng dân sự.
Quy trình giải quyết tranh chấp đất đai
Quy trình giải quyết tranh chấp đất đai tại cấp xã được quy định chi tiết tại Điều 235 Luật Đất đai 2024 và Điều 105 Nghị định số 102/2024/NĐ-CP. Quy trình này bao gồm việc chuẩn bị hồ sơ và thực hiện các bước cụ thể như sau.
Hồ sơ cần chuẩn bị
Để tiến hành hòa giải, người yêu cầu cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, bao gồm đơn yêu cầu hòa giải tranh chấp đất đai (bản chính) và các giấy tờ liên quan đến quyền sử dụng đất đã được công chứng hoặc chứng thực theo quy định.
Trình tự thực hiện
Quy trình hòa giải tranh chấp đất đai tại cấp xã được thực hiện qua các bước cụ thể. Đầu tiên, người yêu cầu gửi đơn đến Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất tranh chấp. Trong vòng 3 ngày làm việc kể từ khi nhận được đơn, Ủy ban nhân dân cấp xã có trách nhiệm thông báo việc chấp nhận yêu cầu hòa giải đến các bên tranh chấp và Văn phòng hoặc Chi nhánh Văn phòng đăng ký đất đai nơi có đất. Nếu hồ sơ không được thụ lý, Ủy ban nhân dân cấp xã phải thông báo bằng văn bản và nêu rõ lý do từ chối.
Tiếp theo, Ủy ban nhân dân cấp xã tiến hành thẩm tra, xác minh nguyên nhân tranh chấp, đồng thời thu thập các tài liệu và thông tin liên quan do các bên cung cấp về nguồn gốc, quy trình và hiện trạng sử dụng đất. Sau đó, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã thành lập Hội đồng hòa giải tranh chấp đất đai, với thành phần bao gồm Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã làm Chủ tịch Hội đồng, đại diện Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp xã, công chức địa chính, người am hiểu về thửa đất tranh chấp, và các đại diện khác như đại diện cộng đồng cư dân, người có uy tín tại địa phương, trưởng thôn hoặc cán bộ tư pháp.
Hội đồng hòa giải sẽ tổ chức phiên họp hòa giải với sự tham gia của tất cả các bên tranh chấp, các thành viên Hội đồng và những người có quyền, nghĩa vụ liên quan. Phiên họp chỉ được tiến hành khi có đầy đủ sự tham gia của các bên tranh chấp. Nếu một bên vắng mặt tại phiên họp lần thứ hai, quá trình hòa giải được xem là không thành.
Cuối cùng, Hội đồng hòa giải lập biên bản hòa giải, ghi nhận kết quả hòa giải thành hoặc không thành. Trong trường hợp hòa giải thành, nếu trong vòng 10 ngày kể từ khi lập biên bản, các bên có ý kiến bằng văn bản khác với nội dung đã thỏa thuận, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã sẽ tổ chức lại cuộc họp để xem xét ý kiến bổ sung và lập biên bản mới. Nếu hòa giải không thành, Ủy ban nhân dân cấp xã hướng dẫn các bên nộp đơn đến cơ quan có thẩm quyền để giải quyết tranh chấp tiếp theo. Thời hạn giải quyết toàn bộ quy trình không quá 30 ngày kể từ ngày nhận được yêu cầu hòa giải. Kinh phí hỗ trợ hòa giải được thực hiện theo quy định của Luật Phí và các văn bản hướng dẫn liên quan.
Trên đây là thông tin mà Mys Law cung cấp. Mọi thắc mắc liên quan đến nội dung bài viết xin vui lòng liên hệ 0969.361.319 hoặc email: [email protected] để được giải đáp.
Trân trọng!
Người biên tập: Nguyễn Anh Quân
