Trong bối cảnh tình trạng đua xe trái phép ngày càng diễn biến phức tạp, gây mất trật tự an toàn giao thông và nguy hiểm cho xã hội, việc nhận diện rõ hành vi tổ chức đua xe trái phép cũng như hình phạt tương ứng là điều cần thiết, đặc biệt đối với giới trẻ và những người trực tiếp điều hành hoặc tiếp tay cho hành vi này.

1. Tổ chức đua xe trái phép là gì?

Mặc dù Bộ luật Hình sự chưa đưa ra định nghĩa cụ thể thế nào là “tổ chức đua xe trái phép”, tuy nhiên dựa trên thực tiễn xét xử, hành vi này được hiểu là việc chỉ đạo, thúc đẩy hoặc tạo điều kiện về vật chất hoặc tinh thần cho người khác thực hiện hành vi đua xe bằng các phương tiện có gắn động cơ như xe máy, ô tô mà không có sự cho phép của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.

Người thực hiện hành vi này phải có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi theo luật định, đồng thời thực hiện hành vi một cách có lỗi – tức là có ý thức rõ ràng về tính chất nguy hiểm nhưng vẫn cố tình thực hiện. Hành vi tổ chức có thể thể hiện dưới nhiều dạng khác nhau như:

  • Khởi xướng hoặc trực tiếp lên kế hoạch, điều hành cuộc đua; 
  • Kêu gọi, rủ rê hoặc ép buộc người khác tham gia; 
  • Cung cấp phương tiện, tiền bạc, giải thưởng hoặc hỗ trợ hậu cần như cảnh giới, chống lại lực lượng chức năng; 
  • Tập hợp người cổ vũ, phát trực tiếp trên mạng xã hội hoặc kích động đám đông. 

Tất cả những hành vi này đều bị xem là tổ chức đua xe trái phép nếu diễn ra không có giấy phép theo quy định pháp luật.

2. Các yếu tố cấu thành tội đua xe trái phép

  1. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội đua xe trái phép là cá nhân có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự theo quy định pháp luật.

Theo Điều 12 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017):

  • Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi loại tội phạm, trong đó có tội đua xe trái phép.
  • Đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi, họ chỉ phải chịu trách nhiệm hình sự về tội đua xe trái phép trong một số trường hợp nghiêm trọng sau:
    • Hành vi đua xe trái phép gây chết người;
    • Gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe của 01 người với tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 61% trở lên;
    • Gây thương tích cho từ 02 người trở lên, với tổng tỷ lệ tổn thương từ 61% trở lên;
    • Gây thiệt hại về tài sản từ 100 triệu đồng trở lên;
    • Bỏ chạy để trốn tránh trách nhiệm hoặc cố ý không cứu giúp người bị nạn;
    • Tham gia cá cược trong hoạt động đua xe;
    • Chống người thi hành công vụ, cụ thể là người có trách nhiệm bảo đảm trật tự giao thông hoặc giải tán cuộc đua;
    • Tổ chức đua xe tại nơi đông dân cư;
    • Tháo dỡ thiết bị an toàn khỏi phương tiện dùng để đua;
    • Tái phạm nguy hiểm.

Như vậy, không phải mọi trường hợp người từ 14 đến dưới 16 tuổi đều bị xử lý hình sự nếu đua xe, mà chỉ khi hành vi đạt mức độ nghiêm trọng nêu trên.

  2. Khách thể của tội phạm

Tội đua xe trái phép là hành vi xâm phạm đến trật tự công cộng và an toàn công cộng, hai giá trị pháp lý được Nhà nước bảo vệ.

Hành vi này có thể gây rối loạn trật tự xã hội, làm mất an toàn giao thông và đe dọa đến tính mạng, sức khỏe và tài sản của người tham gia giao thông hoặc người dân xung quanh. Bên cạnh đó, hành vi này còn ảnh hưởng đến uy tín và hiệu lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực giao thông đường bộ.

  3. Mặt khách quan của tội phạm

Về mặt khách quan, hành vi cấu thành tội phạm ở đây là hành vi đua xe trái phép, tức là tham gia vào các hoạt động đua xe mà không có sự cho phép của cơ quan có thẩm quyền.

Hành vi này có thể biểu hiện qua nhiều giai đoạn như:

  • Tập kết phương tiện và người tham gia tại địa điểm đua;
  • Tổ chức, điều hành hoặc hướng dẫn cuộc đua;
  • Tham gia trực tiếp vào việc điều khiển phương tiện để đua;
  • Chuẩn bị các điều kiện để phục vụ việc đua xe, như cản đường, cổ vũ, quay phim, livestream,…

Chỉ cần có hành vi tổ chức hoặc trực tiếp tham gia đua xe trái phép thì đã đủ căn cứ xem xét xử lý hình sự, không cần phải đợi hậu quả xảy ra.

  4. Mặt chủ quan của tội phạm

Tội đua xe trái phép được thực hiện với lỗi cố ý.

Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, trái pháp luật, nhưng vẫn cố tình thực hiện. Lỗi có thể là cố ý trực tiếp (muốn đua xe để thể hiện, cá cược…) hoặc cố ý gián tiếp (biết có thể gây nguy hiểm nhưng vẫn chấp nhận).

Động cơ có thể khác nhau: để giải trí, thể hiện bản thân, thi đua tốc độ, thậm chí là vì mục đích cá cược, ăn tiền, nhưng tất cả đều không làm thay đổi bản chất lỗi cố ý.

3. Chế tài xử lý theo Điều 265 Bộ luật Hình sự 2015

Tội tổ chức đua xe trái phép được quy định cụ thể tại Điều 265 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017, với các mức hình phạt tăng dần tùy theo tính chất và hậu quả của hành vi.

Người tổ chức đua xe trái phép có thể bị phạt tiền từ 30 triệu đồng đến 100 triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến 3 năm, hoặc phạt tù từ 1 đến 5 năm nếu hành vi chưa gây hậu quả nghiêm trọng.

Tuy nhiên, nếu việc tổ chức đua xe diễn ra với mức độ cao hơn – ví dụ như có từ 10 xe trở lên tham gia, có cá cược, chống lại người thi hành công vụ, diễn ra tại nơi đông dân cư, làm chết người, hoặc gây thiệt hại từ 100 triệu đồng trở lên – thì người phạm tội có thể đối mặt với mức tù từ 4 đến 10 năm, hoặc phạt tiền từ 100 triệu đến 500 triệu đồng.

Trong các trường hợp nghiêm trọng hơn, khi làm chết từ 2 người trở lên, gây tổn hại sức khỏe nhiều người với tổng tỷ lệ thương tật cao, hoặc gây thiệt hại tài sản từ 500 triệu đồng đến trên 1,5 tỷ đồng, thì hình phạt có thể tăng lên từ 8 năm đến 20 năm tù hoặc tù chung thân.

Ngoài hình phạt chính, người phạm tội còn có thể bị phạt bổ sung là phạt tiền từ 10 triệu đồng đến 50 triệu đồng.

4. Giải pháp ngăn chặn đua xe và tổ chức đua xe trái phép

Để hạn chế và tiến tới xóa bỏ tình trạng đua xe trái phép, cần sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía.

Một trong những giải pháp mang tính phòng ngừa hiệu quả là tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về trật tự an toàn giao thông, nhất là trong môi trường học đường và qua mạng xã hội – nơi các đối tượng trẻ tuổi dễ bị lôi kéo nhất.

Tịch thu phương tiện dùng để tổ chức hoặc tham gia đua xe trái phép, xử lý nghiêm các hành vi tiếp tay như cổ vũ, livestream đua xe cũng là biện pháp mang tính răn đe rõ ràng.

Bên cạnh đó, tăng cường tuần tra, kiểm soát, đặc biệt vào ban đêm và tại các “điểm nóng” về đua xe, kết hợp ứng dụng công nghệ giám sát, là điều cần thiết để ngăn chặn ngay từ đầu.

Cũng cần lưu ý đến vai trò của các cơ sở đào tạo lái xe, đơn vị đăng kiểm và gia đình, bởi đây là những mắt xích quan trọng trong việc giáo dục ý thức và quản lý hành vi của người điều khiển phương tiện.

5. LỢI ÍCH KHI SỬ DỤNG DỊCH VỤ LUẬT SƯ HÌNH SỰ CỦA CÔNG TY LUẬT MYSLAW

Trong các vụ án liên quan đến hành vi tổ chức đua xe trái phép, người bị khởi tố có thể đối diện mức án nặng và dễ bị áp dụng hình phạt nghiêm khắc nếu không hiểu rõ quy định pháp luật và cách bảo vệ quyền lợi chính đáng.

Việc sử dụng dịch vụ luật sư hình sự từ các đơn vị chuyên nghiệp như Công ty Luật MysLaw không chỉ giúp hướng dẫn khai báo đúng quy định, mà còn phân tích bản chất hành vi, xác định yếu tố cấu thành tội, từ đó xây dựng chiến lược bào chữa phù hợp để giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Luật sư cũng là người đại diện hỗ trợ xuyên suốt quá trình tố tụng – từ điều tra, truy tố cho đến xét xử.

Trên đây là thông tin mà MysLaw cung cấp. Mọi thắc mắc liên quan đến nội dung bài viết xin vui lòng liên hệ 0969.361.319 hoặc email: [email protected] để được giải đáp.

Trân trọng!

Người biên tập: Lê Trần Phước Ngọc