1. Liêm chính khoa học là gì?
Liêm chính khoa học là tiêu chuẩn cốt lõi, không thể thiếu trong hoạt động nghiên cứu, nhằm đảm bảo tính trung thực, minh bạch và trách nhiệm của tri thức khoa học.
Căn cứ khoản 1 Điều 3 Nghị định 262/2025/NĐ-CP, liêm chính khoa học được định nghĩa như sau:
“Liêm chính khoa học là các yêu cầu về sự ngay thẳng, trung thực, trách nhiệm, công bằng và minh bạch trong hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ của cá nhân hoạt động khoa học và công nghệ.”
Định nghĩa này nhấn mạnh liêm chính không chỉ là đạo đức cá nhân mà còn là trách nhiệm pháp lý, giúp xây dựng niềm tin vào kết quả nghiên cứu và bảo vệ uy tín của cộng đồng khoa học.
2. 4 nguyên tắc liêm chính khoa học phải tuân thủ
Theo Điều 4 Nghị định 262/2025/NĐ-CP, cá nhân hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ phải tuân thủ 4 nguyên tắc sau:
| STT | Nguyên tắc |
| 1 | Trung thực trong việc đề xuất, thực hiện, công bố và ứng dụng kết quả nghiên cứu. |
| 2 | Khách quan và minh bạch trong thiết kế, thu thập, phân tích, xử lý và đánh giá kết quả nghiên cứu. |
| 3 | Tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ và ghi nhận đầy đủ, chính xác sự đóng góp của các cá nhân, tổ chức liên quan. |
| 4 | Chịu trách nhiệm giải trình trước tổ chức chủ trì, cơ quan tài trợ, cộng đồng khoa học và xã hội khi được yêu cầu. |
Việc tuân thủ 4 nguyên tắc này giúp loại bỏ thiên kiến, ngăn chặn sai lệch và thúc đẩy hợp tác khoa học lành mạnh.
3. Các hành vi vi phạm liêm chính khoa học
Khoản 1 Điều 6 Nghị định 262/2025/NĐ-CP liệt kê rõ các hành vi bị nghiêm cấm, bao gồm:
- Ngụy tạo dữ liệu, kết quả nghiên cứu (tạo hoàn toàn giả mạo).
- Giả mạo dữ liệu (chỉnh sửa, thay đổi dữ liệu thật).
- Đạo văn dưới mọi hình thức (sao chép nội dung, ý tưởng không trích dẫn).
- Ghi tên tác giả không đúng thực tế hoặc loại bỏ tác giả có đóng góp thực sự.
- Cản trở, đe dọa, ép buộc, can thiệp vào quá trình đánh giá, phản biện, xét duyệt bản thảo khoa học.
- Các hành vi khác vi phạm nguyên tắc tại Điều 4.
Hậu quả: Có thể bị thu hồi kinh phí, cấm tham gia nghiên cứu, công bố kết quả sai sự thật, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự nghiệp và uy tín.
4. Trách nhiệm hướng dẫn, kiểm tra và xử lý vi phạm
Điều 7 Nghị định 262/2025/NĐ-CP quy định rõ trách nhiệm của các cơ quan:
| Cơ quan | Trách nhiệm |
| Bộ Khoa học và Công nghệ | Ban hành hướng dẫn về liêm chính khoa học và đạo đức nghề nghiệp. |
| Bộ Y tế | Hướng dẫn đạo đức nghiên cứu y sinh học trên người. |
| Cơ quan tài trợ & tổ chức KH&CN | Ban hành quy tắc nội bộ, tổ chức thực hiện và kiểm tra tuân thủ. |
Quy trình xử lý khi phát hiện vi phạm:
- Xác minh sơ bộ khi có dấu hiệu vi phạm.
- Thành lập hội đồng tư vấn độc lập (chuyên môn phù hợp, không liên quan vụ việc).
- Làm việc với các bên, thu thập chứng cứ.
- Ban hành văn bản kết luận về hành vi vi phạm.
- Bảo đảm quyền của người bị cáo buộc:
- Quyền được biết
- Quyền giải trình
- Quyền khiếu nại
Cơ chế này đảm bảo công bằng, minh bạch và góp phần xây dựng môi trường nghiên cứu trung thực, bền vững tại Việt Nam.
Nghị định 262/2025/NĐ-CP là văn bản pháp lý mới nhất (tính đến tháng 11/2025) quy định toàn diện về liêm chính khoa học – thay thế các quy định cũ trước đây.
Mọi cá nhân, tổ chức tham gia nghiên cứu bắt buộc tuân thủ để tránh vi phạm pháp luật.
Trên đây là thông tin mà Mys Law cung cấp. Mọi thắc mắc liên quan đến nội dung bài viết xin vui lòng liên hệ 0969.361.319 hoặc email: [email protected] để được giải đáp.
Trân trọng!
Người biên tập: Nguyễn Thị Trà My
