Khi xảy ra tranh chấp thừa kế nhà đất, các bên liên quan có thể lựa chọn nhiều cách giải quyết khác nhau để bảo vệ quyền lợi của mình. Theo quy định pháp luật hiện hành, người dân có quyền tự mình khởi kiện hoặc ủy quyền cho người khác đại diện khởi kiện. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết về các phương thức giải quyết, với trọng tâm là thủ tục khởi kiện theo Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 (đã được sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 85/2025/QH15, có hiệu lực từ ngày 01/7/2025). Lưu ý rằng quyền sử dụng đất và nhà ở (gọi tắt là nhà đất) là một phần quan trọng trong di sản thừa kế, và các tranh chấp cần được xử lý đúng quy trình để tránh mất mát không đáng có.
Tranh chấp thừa kế nhà đất là gì?
Tranh chấp thừa kế nhà đất xảy ra khi có mâu thuẫn về lợi ích giữa các bên trong quan hệ thừa kế. Ví dụ, các bên có thể tranh chấp về việc xác định ai là người có quyền hưởng di sản, hoặc bất đồng về việc chia phần di sản không đều nhau. Những tranh chấp này thường liên quan đến tài sản bất động sản như đất đai, nhà ở, đòi hỏi phải có bằng chứng rõ ràng về quyền sở hữu và di chúc (nếu có). Theo Bộ luật Dân sự 2015, di sản thừa kế bao gồm tài sản riêng của người chết và phần tài sản chung trong khối tài sản chung của vợ chồng. Việc giải quyết tranh chấp không chỉ giúp bảo vệ quyền lợi mà còn duy trì mối quan hệ gia đình, tránh kéo dài dẫn đến chi phí cao hơn.
3 cách giải quyết tranh chấp thừa kế nhà đất
Khi phát sinh tranh chấp, các bên có thể chọn một trong ba cách sau đây. Mỗi cách có ưu điểm riêng, tùy thuộc vào mức độ phức tạp và sự hợp tác giữa các bên. Pháp luật khuyến khích ưu tiên các phương thức hòa bình trước khi đưa ra tòa án.Cách 1: Thương lượng
Thương lượng là hình thức giải quyết tranh chấp mà các bên tự thỏa thuận với nhau mà không cần sự can thiệp của bên thứ ba. Đây là cách đơn giản, tiết kiệm chi phí và thời gian nhất. Các bên có thể gặp gỡ trực tiếp, thảo luận về quyền lợi và đưa ra phương án chia sẻ di sản nhà đất một cách công bằng. Ví dụ, nếu có tranh chấp về phần chia đất, các bên có thể thỏa thuận bán tài sản và chia tiền, hoặc trao đổi quyền sử dụng giữa các thành viên gia đình. Pháp luật không quy định thủ tục cụ thể cho thương lượng, nên các bên chỉ cần lập biên bản thỏa thuận bằng văn bản để làm cơ sở pháp lý sau này. Lợi ích lớn nhất là duy trì mối quan hệ gia đình, nhưng cần lưu ý rằng thỏa thuận phải tự nguyện và không vi phạm pháp luật, nếu không có thể bị tòa án hủy bỏ sau này.Cách 2: Hòa giải
Hòa giải là cách giải quyết tranh chấp với sự hỗ trợ của một bên trung gian, giúp các bên đưa ra phương án phù hợp. Bên trung gian có thể là người có uy tín trong gia đình, cộng đồng, hoặc cơ quan nhà nước như Ủy ban nhân dân xã/phường. Ví dụ, trong tranh chấp thừa kế nhà đất, hòa giải viên có thể giúp phân tích di chúc, giấy tờ sở hữu và đề xuất cách chia phần công bằng. Giống như thương lượng, pháp luật không quy định thủ tục cụ thể, nhưng kết quả hòa giải cần được ghi nhận bằng biên bản để có giá trị pháp lý. Ưu điểm của hòa giải là tính linh hoạt và khả năng thuyết phục cao hơn so với thương lượng đơn thuần, đặc biệt khi các bên có bất đồng lớn. Tuy nhiên, nếu hòa giải thất bại, các bên vẫn có quyền chuyển sang khởi kiện để tòa án can thiệp.Cách 3: Khởi kiện
Khởi kiện là cách giải quyết tranh chấp tại tòa án, áp dụng khi thương lượng hoặc hòa giải không thành công. Đây là phương thức chính thức, đảm bảo tính công bằng và tuân thủ pháp luật. Người khởi kiện phải gửi đơn khởi kiện đến tòa án có thẩm quyền, và quá trình sẽ tuân theo trình tự, thủ tục quy định tại Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2025). Khởi kiện phù hợp với các tranh chấp phức tạp, liên quan đến bằng chứng pháp lý mạnh mẽ như di chúc, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Tuy nhiên, cách này có thể tốn kém hơn do án phí và thời gian kéo dài, nhưng kết quả sẽ có tính ràng buộc cao.Thủ tục khởi kiện vụ án thừa kế nhà đất
Để khởi kiện tranh chấp thừa kế nhà đất, người dân cần nắm rõ quy trình theo Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 (sửa đổi, bổ sung bởi Luật số 85/2025/QH15). Quy trình này bao gồm các bước chính sau, nhằm đảm bảo vụ việc được xử lý công bằng và kịp thời. Lưu ý rằng tranh chấp thừa kế nhà đất thuộc thẩm quyền giải quyết sơ thẩm của Tòa án nhân dân cấp huyện (theo khoản 1 Điều 35 và khoản 1 Điều 39), trừ trường hợp có yếu tố nước ngoài.Bước 1: Nộp đơn khởi kiện
Trước tiên, người khởi kiện cần chuẩn bị hồ sơ đầy đủ theo Điều 189 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 (sửa đổi 2025). Hồ sơ bao gồm:- Đơn khởi kiện theo mẫu quy định, nêu rõ thông tin các bên, nội dung tranh chấp và yêu cầu giải quyết.
- Bản sao chứng minh nhân dân, căn cước công dân hoặc giấy tờ tùy thân khác.
- Tài liệu, chứng cứ chứng minh quyền lợi hợp pháp bị xâm phạm, như di chúc, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy khai sinh để chứng minh quan hệ huyết thống.
- Nộp trực tiếp tại tòa án.
- Gửi qua dịch vụ bưu chính.
- Gửi trực tuyến qua Cổng thông tin điện tử của tòa án (nếu tòa án hỗ trợ).
