Cá nhân có quyền lập di chúc để định đo Ngày nay, việc lập di chúc để định đoạt tài sản, bao gồm quyền sử dụng đất và nhà ở, đã trở thành một nhu cầu phổ biến nhằm đảm bảo ý chí của người lập di chúc được thực hiện đúng theo mong muốn. Di chúc có thể được công chứng hoặc chứng thực theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, không phải mọi trường hợp yêu cầu công chứng di chúc đều được chấp thuận. Pháp luật Việt Nam quy định rõ ràng các trường hợp bị từ chối công chứng di chúc, đặc biệt liên quan đến quyền sử dụng đất và nhà ở, nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên và đảm bảo tính minh bạch, hợp pháp của giao dịch.

Di chúc bằng văn bản có thể được lập dưới nhiều hình thức, bao gồm di chúc không có người làm chứng, di chúc có người làm chứng, di chúc được công chứng hoặc di chúc được chứng thực tại cơ quan có thẩm quyền. Người lập di chúc có quyền lựa chọn hình thức công chứng hoặc chứng thực tùy thuộc vào điều kiện và hoàn cảnh cụ thể. Tuy nhiên, khi thực hiện thủ tục công chứng di chúc, người dân cần lưu ý một số trường hợp bị từ chối công chứng theo quy định của pháp luật để tránh mất thời gian và chi phí không cần thiết.

Theo khoản 1 và khoản 2 Điều 56 Luật Công chứng 2014, có hai trường hợp chính dẫn đến việc công chứng viên từ chối công chứng di chúc:

Trước hết, trường hợp đầu tiên là khi người yêu cầu công chứng không phải là người lập di chúc. Pháp luật quy định rõ rằng người lập di chúc phải tự mình trực tiếp thực hiện việc yêu cầu công chứng. Điều này có nghĩa là không được ủy quyền cho người khác thay mặt thực hiện thủ tục này. Quy định này nhằm đảm bảo rằng ý chí của người lập di chúc được thể hiện một cách rõ ràng, trực tiếp và không bị ảnh hưởng bởi bất kỳ bên thứ ba nào. Việc yêu cầu người lập di chúc phải tự mình thực hiện thủ tục công chứng giúp hạn chế rủi ro về việc giả mạo hoặc lạm dụng ý chí của người lập di chúc, từ đó bảo vệ quyền lợi hợp pháp của họ.

Trường hợp thứ hai xảy ra khi công chứng viên có cơ sở nghi ngờ về trạng thái tâm thần hoặc khả năng nhận thức của người lập di chúc. Cụ thể, nếu công chứng viên nhận thấy người lập di chúc có dấu hiệu mắc bệnh tâm thần hoặc các bệnh lý khác khiến họ không thể nhận thức và làm chủ hành vi của mình, công chứng viên có quyền yêu cầu làm rõ tình trạng này. Ngoài ra, nếu có căn cứ cho rằng việc lập di chúc có dấu hiệu bị lừa dối, đe dọa hoặc cưỡng ép, công chứng viên cũng sẽ yêu cầu người lập di chúc làm rõ các tình tiết liên quan. Trong trường hợp người lập di chúc không thể cung cấp thông tin hoặc tài liệu để làm rõ các nghi vấn, công chứng viên có quyền từ chối công chứng di chúc đó. Quy định này nhằm bảo đảm rằng di chúc được lập dựa trên ý chí tự do, minh mẫn của người lập di chúc, tránh các tranh chấp pháp lý phát sinh sau này.

Bên cạnh hai trường hợp nêu trên, pháp luật còn quy định về những đối tượng không được phép thực hiện công chứng hoặc chứng thực di chúc. Theo Điều 637 Bộ luật Dân sự 2015, công chứng viên hoặc người có thẩm quyền của Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn không được thực hiện công chứng, chứng thực di chúc nếu họ thuộc một trong các trường hợp sau: là người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật của người lập di chúc; là người có cha, mẹ, vợ, chồng hoặc con là người thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật; hoặc là người có quyền, nghĩa vụ về tài sản liên quan đến nội dung di chúc. Quy định này nhằm tránh xung đột lợi ích và đảm bảo tính khách quan, trung lập trong quá trình công chứng, chứng thực. Nếu công chứng viên hoặc người có thẩm quyền vẫn thực hiện công chứng, chứng thực trong các trường hợp này, di chúc đó sẽ bị coi là không hợp pháp và không có giá trị pháp lý.

Ngoài ra, pháp luật cũng cho phép người lập di chúc linh hoạt trong việc quản lý di chúc đã được công chứng. Cụ thể, nếu sau khi công chứng di chúc, người lập di chúc muốn sửa đổi, bổ sung, thay thế hoặc hủy bỏ một phần hoặc toàn bộ di chúc, họ có thể yêu cầu bất kỳ công chứng viên nào thực hiện việc công chứng các thay đổi này. Tuy nhiên, trong trường hợp di chúc trước đó đang được lưu giữ tại một tổ chức hành nghề công chứng, người lập di chúc có nghĩa vụ thông báo cho tổ chức đó về việc sửa đổi, bổ sung, thay thế hoặc hủy bỏ di chúc. Quy định này giúp đảm bảo tính liên tục và chính xác của thông tin liên quan đến di chúc, đồng thời tránh các tranh chấp hoặc nhầm lẫn trong tương lai.

Tóm lại, việc công chứng di chúc nhà đất là một thủ tục quan trọng nhằm đảm bảo ý chí của người lập di chúc được thực hiện đúng theo quy định pháp luật. Tuy nhiên, người dân cần nắm rõ các trường hợp bị từ chối công chứng, bao gồm việc người yêu cầu công chứng không phải là người lập di chúc và trường hợp có nghi ngờ về trạng thái tâm thần hoặc dấu hiệu bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép. Đồng thời, cần lưu ý các đối tượng không được phép thực hiện công chứng, chứng thực di chúc để tránh vi phạm pháp luật. Việc hiểu rõ các quy định này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian, chi phí mà còn đảm bảo di chúc được lập một cách hợp pháp, minh bạch và có giá trị thực thi cao nhất.

Trên đây là thông tin mà Mys Law cung cấp. Mọi thắc mắc liên quan đến nội dung bài viết xin vui lòng liên hệ 0969.361.319 hoặc email: [email protected] để được giải đáp.

Trân trọng!

Người biên tập: Nguyễn Anh Quân