Những ngày qua, câu chuyện về TikToker Phạm Thoại kêu gọi từ thiện để hỗ trợ bé Minh Hải (bé Bắp) chữa trị ung thư máu đã thu hút sự quan tâm của dư luận. Với số tiền quyên góp lên đến hơn 16 tỷ đồng, nhiều câu hỏi đặt ra về tính minh bạch trong việc sử dụng số tiền này, đặc biệt là khi thông tin về sức khỏe của bé ít được cập nhật và mẹ bé Bắp, chị Lê Thị Thu Hòa, có dấu hiệu tránh né các câu hỏi về việc chi trả viện phí. Sự việc càng trở nên phức tạp khi xuất hiện các nghi vấn về việc số tiền từ thiện bị sử dụng cho các mục đích khác ngoài điều trị bệnh.

Phạm Thoại livestream sao kê nhưng vẫn chưa giải tỏa hết nghi vấn

Tối ngày 25/2, TikToker Phạm Thoại đã thực hiện một buổi livestream nhằm giải đáp những thắc mắc xoay quanh số tiền ủng hộ bé Bắp. Trong phiên livestream này, anh đã cung cấp các tài liệu liên quan đến thu – chi từ tài khoản kêu gọi từ thiện, bao gồm hóa đơn viện phí và ảnh chụp giao dịch chuyển khoản. Đồng thời, Phạm Thoại khẳng định sẽ đăng tải toàn bộ sao kê lên mạng xã hội để đảm bảo tính công khai, minh bạch.

Buổi phát trực tiếp cũng có sự xuất hiện của mẹ bé Bắp, người được đặt nhiều nghi vấn về việc sử dụng tiền từ thiện. Khi được hỏi về các cáo buộc như dùng tiền quyên góp để làm răng sứ, mua đất, đi du lịch, hay cho con lớn học trường quốc tế, chị Hòa khẳng định rằng hiện vẫn đang ở Singapore để chăm sóc con theo yêu cầu của bác sĩ. Chị cũng hứa hẹn sẽ thực hiện sao kê đầy đủ sau khi trở về Việt Nam, đồng thời gửi lời xin lỗi cộng đồng vì những phát ngôn chưa chuẩn mực trước đó.

Mặc dù buổi livestream phần nào làm rõ một số nội dung, nhưng nó vẫn chưa thể chấm dứt hoàn toàn những tranh cãi. Trên các diễn đàn mạng xã hội, nhiều người tiếp tục đặt câu hỏi về trách nhiệm của Phạm Thoại và mẹ bé Bắp trong việc sử dụng số tiền kêu gọi được.

Kêu gọi từ thiện bằng tài khoản cá nhân có vi phạm pháp luật không?

Theo Điều 22 và Điều 23, Mục IV Nghị định 93/2021/NĐ-CP, cá nhân được phép vận động, tiếp nhận và sử dụng tiền đóng góp tự nguyện để hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo. Tuy nhiên, nghị định này chỉ quy định rằng các tổ chức có tư cách pháp nhân như cơ quan báo chí, quỹ từ thiện hoặc cơ sở y tế mới được phép mở tài khoản tại ngân hàng để tiếp nhận tiền quyên góp. Hiện tại, chưa có quy định rõ ràng về việc cá nhân có thể sử dụng tài khoản cá nhân để kêu gọi từ thiện hay không.

Về trách nhiệm công khai tài chính, khoản 2 Điều 23 Nghị định 93/2021/NĐ-CP quy định rằng cá nhân tiếp nhận nguồn đóng góp phải tổng hợp đầy đủ thông tin về kết quả tiếp nhận, sử dụng và công khai trên các phương tiện truyền thông. Do đó, việc các nhà hảo tâm yêu cầu sao kê là hợp lý và phù hợp với quy định pháp luật.

Hành vi sử dụng sai mục đích tiền quyên góp có thể bị xử lý thế nào?

Vấn đề quan trọng được dư luận quan tâm là nếu số tiền từ thiện không được sử dụng đúng mục đích ban đầu, thì liệu hành vi này có vi phạm pháp luật hay không? Có thể xét đến hai trường hợp:

1. Nếu mẹ bé Bắp không phải là người trực tiếp kêu gọi từ thiện mà chỉ nhận tiền từ người khác (trong trường hợp này là từ Phạm Thoại), thì pháp luật hiện hành chưa có chế tài cụ thể xử lý hành vi sử dụng sai mục đích khoản tiền được trợ giúp. Tuy nhiên, xét dưới góc độ dân sự, đây có thể được xem là giao dịch tặng cho có điều kiện. Điều này có nghĩa là nếu người nhận tiền không sử dụng đúng mục đích như cam kết, thì người quyên góp có quyền yêu cầu hoàn trả số tiền này.

2. Nếu mẹ bé Bắp là người trực tiếp kêu gọi từ thiện, nhưng sau đó sử dụng số tiền vào mục đích khác như mua sắm cá nhân, xây nhà, hoặc đầu tư riêng mà không liên quan đến việc chữa trị bệnh cho bé, thì hành vi này có thể vi phạm khoản 2 Điều 5 Nghị định 93/2021/NĐ-CP, quy định về việc chiếm đoạt, sử dụng sai mục đích tiền từ thiện.

Trong trường hợp có đủ căn cứ chứng minh mẹ bé Bắp đã cố ý sử dụng số tiền quyên góp cho mục đích khác, tùy theo kết luận của cơ quan điều tra, hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” theo Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015.

Người quyên góp có thể đòi lại tiền không?

Một trong những câu hỏi được nhiều nhà hảo tâm đặt ra là liệu họ có thể yêu cầu hoàn lại số tiền đã đóng góp nếu phát hiện có dấu hiệu không minh bạch. Hiện nay, chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào quy định cụ thể về quyền đòi lại tiền trong trường hợp này. Tuy nhiên, nếu xét dưới góc độ dân sự, việc đóng góp có thể được coi là hợp đồng tặng cho có điều kiện. Theo khoản 3 Điều 426 Bộ luật Dân sự 2015, nếu bên nhận tiền không thực hiện đúng cam kết ban đầu, bên tặng cho có quyền yêu cầu hoàn lại số tiền đã trao. Điều này có nghĩa là, nếu có bằng chứng cho thấy tiền quyên góp bị sử dụng sai mục đích, nhà hảo tâm hoàn toàn có thể khởi kiện để đòi lại số tiền này.

Trách nhiệm pháp lý của Phạm Thoại trong vụ việc này

Nếu Phạm Thoại chỉ đóng vai trò trung gian kêu gọi và đã chuyển toàn bộ số tiền cho mẹ bé Bắp mà không hưởng lợi cá nhân, thì TikToker này không phải chịu trách nhiệm pháp lý. Tuy nhiên, nếu có chứng cứ cho thấy Phạm Thoại đã sử dụng một phần tiền quyên góp cho mục đích riêng hoặc có hành vi gian dối nhằm chiếm đoạt tài sản, thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” theo Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015.

Kết luận

Sự việc liên quan đến TikToker Phạm Thoại và mẹ bé Bắp một lần nữa đặt ra vấn đề về tính minh bạch trong hoạt động từ thiện cá nhân. Dù pháp luật không cấm cá nhân kêu gọi từ thiện, nhưng việc quản lý và sử dụng nguồn tiền này vẫn còn nhiều điểm chưa rõ ràng. Điều này có thể dẫn đến những rủi ro pháp lý cho cả người kêu gọi lẫn người nhận quyên góp.

Để tránh các tranh cãi không đáng có, những cá nhân kêu gọi từ thiện nên công khai, minh bạch mọi thông tin tài chính và tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật về tiếp nhận và sử dụng tiền từ thiện. Nhà nước cũng cần có những quy định rõ ràng hơn để kiểm soát hoạt động từ thiện cá nhân, tránh để xảy ra những trường hợp tiêu cực làm mất niềm tin của cộng đồng.

Trên đây là thông tin mà Mys Law cung cấp. Mọi thắc mắc liên quan đến nội dung bài viết xin vui lòng liên hệ 0969.361.319 hoặc email: [email protected] để được giải đáp.

Trân trọng!

Người biên tập: Nguyễn Anh Quân