Trong xã hội hiện đại, khi niềm tin trở thành nền tảng cho nhiều giao dịch dân sự, thì cũng chính từ đó, không ít kẻ đã lợi dụng lòng tin để thực hiện hành vi gian dối nhằm chiếm đoạt tài sản của người khác. Theo Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), hành vi này được xác định là tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản – một tội danh nghiêm trọng trong nhóm các tội xâm phạm sở hữu.

Gian dối để chiếm đoạt: Hành vi không thể dung thứ

Tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản được cấu thành bởi hành vi sử dụng thủ đoạn gian dối – tức là cố tình đưa ra thông tin sai sự thật, làm cho người bị hại tin đó là thật và giao tài sản cho người phạm tội. Thủ đoạn gian dối có thể được thể hiện qua nhiều hình thức: lời nói, văn bản, hành vi, giả mạo hoàn cảnh hoặc sự kiện. Mục đích cuối cùng vẫn là nhằm chiếm đoạt tài sản của người khác một cách trái pháp luật.

Đây không phải là hành vi nhầm lẫn hay sai sót vô tình, mà là sự cố ý rõ ràng: người phạm tội biết hành vi của mình là gian dối, biết trước hậu quả sẽ khiến người khác mất tài sản, nhưng vẫn mong muốn hậu quả đó xảy ra.

Yếu tố cấu thành tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản

Để một hành vi bị coi là phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, hành vi đó phải thỏa mãn đầy đủ bốn yếu tố cấu thành tội phạm: khách thể, chủ thể, mặt khách quan và mặt chủ quan.

Thứ nhất, về khách thể: 

Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản xâm phạm trực tiếp đến quyền sở hữu tài sản của cá nhân, tổ chức – một quyền lợi dân sự cơ bản được pháp luật bảo vệ. Đây là điểm chung của các tội danh thuộc nhóm tội xâm phạm sở hữu, nơi mà mối quan hệ giữa chủ thể tài sản và tài sản bị đe dọa bởi hành vi chiếm đoạt trái phép.

Thứ hai, về chủ thể:

Chủ thể của tội phạm này là người từ đủ 16 tuổi trở lên, có năng lực trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 12 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017). Chỉ những người hội đủ điều kiện này mới bị truy cứu trách nhiệm hình sự đối với hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản.

Thứ ba, về mặt khách quan:

Hành vi phạm tội được thể hiện qua việc dùng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản của người khác. Gian dối ở đây là việc cố ý đưa ra những thông tin không đúng sự thật – có thể bằng lời nói, văn bản, hành động hoặc việc giả tạo một hoàn cảnh – khiến người bị hại tin tưởng là thật và tự nguyện giao tài sản cho người phạm tội. Sau khi tạo dựng được lòng tin, kẻ gian thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản trái pháp luật.

Bên cạnh hành vi, một yếu tố bắt buộc khác là giá trị tài sản bị chiếm đoạt. Nếu tài sản có giá trị từ 2 triệu đồng trở lên, hành vi đủ yếu tố cấu thành tội phạm. Trường hợp tài sản bị chiếm đoạt dưới 2 triệu đồng thì người phạm tội vẫn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng, đã từng bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt hoặc đã bị kết án về tội chiếm đoạt tài sản mà chưa được xóa án tích nhưng vẫn tiếp tục vi phạm.

Thứ tư, về mặt chủ quan:

Tội phạm này được thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp. Người phạm tội biết rõ hành vi của mình là gian dối, biết trước hậu quả là tài sản của người khác sẽ bị chiếm đoạt, và mong muốn hậu quả đó xảy ra để đạt được mục đích chiếm đoạt tài sản cho bản thân. Đây là biểu hiện rõ ràng của động cơ trục lợi cá nhân thông qua sự giả tạo, dối trá.

Khi hành vi lừa đảo bị xử lý nghiêm khắc

Với mức độ ngày càng tinh vi và hậu quả nghiêm trọng, pháp luật không thể khoan nhượng với hành vi lừa đảo. Tại khoản 4 Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017), trường hợp chiếm đoạt tài sản từ 500 triệu đồng trở lên, hoặc lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, thiên tai, khẩn cấp để phạm tội, thì hình phạt có thể lên đến 20 năm tù hoặc tù chung thân.

Đây là hình phạt thuộc khung cao nhất, thể hiện sự nghiêm khắc của pháp luật nhằm bảo vệ tài sản và lợi ích chính đáng của công dân trong mọi hoàn cảnh.

Thủ đoạn xảo quyệt có phải là tình tiết tăng nặng?

Một câu hỏi thường được đặt ra trong thực tiễn xét xử là: hành vi dùng thủ đoạn xảo quyệt để lừa đảo có phải là tình tiết tăng nặng? Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định rằng “dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt hoặc tàn ác để phạm tội” là tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, nếu tình tiết này đã được sử dụng để xác định tội danh hoặc định khung hình phạt, thì không được tiếp tục coi là tình tiết tăng nặng.

Với tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, thủ đoạn xảo quyệt chính là dấu hiệu định tội và định khung, do đó, không thể áp dụng thêm là tình tiết tăng nặng. Quy định này nhằm đảm bảo nguyên tắc không xử lý một hành vi hai lần trong việc xác định mức độ trách nhiệm hình sự.

Kết luận:
 Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản là minh chứng rõ ràng cho sự nguy hiểm của việc lợi dụng lòng tin và sử dụng mánh khóe nhằm trục lợi. Dù thủ đoạn có tinh vi đến đâu, khi hậu quả đã xảy ra, người phạm tội vẫn sẽ phải đối mặt với chế tài nghiêm khắc của pháp luật. Sự hiểu biết pháp lý chính là cách tốt nhất để mỗi người tự bảo vệ mình trước những “cái bẫy” tưởng như vô hại nhưng lại có thể khiến tài sản của mình rơi vào tay kẻ gian.

Việc sử dụng dịch vụ luật sư hình sự từ các đơn vị chuyên nghiệp như Công ty Luật MysLaw không chỉ giúp hướng dẫn khai báo đúng quy định, mà còn phân tích bản chất hành vi, xác định yếu tố cấu thành tội, từ đó xây dựng chiến lược bào chữa phù hợp để giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Luật sư cũng là người đại diện hỗ trợ xuyên suốt quá trình tố tụng – từ điều tra, truy tố cho đến xét xử.

Trên đây là thông tin mà MysLaw cung cấp. Mọi thắc mắc liên quan đến nội dung bài viết xin vui lòng liên hệ 0969.361.319 hoặc email: [email protected] để được giải đáp.

Trân trọng!

Người biên tập: Lê Trần Phước Ngọc