1. Khái niệm nguyên tắc xét xử độc lập

Nguyên tắc thẩm phán, hội thẩm xét xử độc lập và chỉ tuân theo pháp luật là một trong những nguyên tắc cơ bản trong hoạt động xét xử của Tòa án Nhân dân. Nguyên tắc này được quy định tại Điều 5 Luật Tổ chức TAND 2024, kế thừa từ các quy định trước đó tại Hiến pháp năm 2013 và Luật Tổ chức TAND 2014.

Xét xử độc lập có nghĩa là thẩm phán, hội thẩm nhân dân phải đưa ra các quyết định dựa trên chứng cứ, sự thật khách quan của vụ án và quy định pháp luật, không chịu sự tác động hay chi phối từ bất kỳ cơ quan, tổ chức hay cá nhân nào.

2. Những điểm mới của Luật Tổ chức TAND 2024

Luật Tổ chức TAND 2024 bổ sung hai quy định quan trọng nhằm cụ thể hóa nguyên tắc xét xử độc lập:

  • Thẩm quyền “giữ kín” quan điểm xét xử: Thẩm phán, hội thẩm và người có chức danh tư pháp khác của Tòa án không phải giải trình hoặc thông tin về quan điểm xét xử, giải quyết vụ án đang trong quá trình thụ lý.
  • Bảo vệ thẩm phán, hội thẩm: Không điều tra đối với thẩm phán, hội thẩm về các hành vi xét xử trong quá trình tố tụng, trừ trường hợp có căn cứ vi phạm pháp luật hình sự.

Những quy định này giúp đảm bảo thẩm phán an tâm thực hiện nhiệm vụ, tránh bị tác động tiêu cực từ bên ngoài.

3. Ý nghĩa nguyên tắc xét xử độc lập

Góc độ bên trong:

  • Độc lập giữa thẩm phán và hội thẩm: Các thành viên trong Hội đồng xét xử (HĐXX) đều đưa ra quyết định dựa trên quan điểm cá nhân, không ai chi phối ai.
  • Độc lập với các cơ quan tiến hành tố tụng khác: Hoạt động của HĐXX không lệ thuộc vào ý kiến của Viện kiểm sát nhân dân hoặc bất kỳ cơ quan, tổ chức nào khác.

Góc độ bên ngoài:

  • Độc lập trong nội bộ ngành Tòa án: Tòa án cấp trên chỉ hướng dẫn về áp dụng pháp luật, không can thiệp vào quan điểm xét xử của tòa án cấp dưới.
  • Độc lập trước dư luận và truyền thông: Trong các vụ án nhận được nhiều sự quan tâm của xã hội, thẩm phán cần giữ vững bản lĩnh, không để bị tác động bởi áp lực dư luận.

4. Thực trạng và giải pháp đảm bảo xét xử độc lập

  • Thực trạng: Một số trường hợp vẫn tồn tại tình trạng “chỉ đạo án” hoặc “thỉnh thị án”, ảnh hưởng đến sự khách quan trong xét xử.
  • Giải pháp:
    • Tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn và bản lĩnh nghề nghiệp cho thẩm phán, hội thẩm.
    • Xóa bỏ hoàn toàn các cơ chế báo cáo án, thỉnh thị án nhằm đảm bảo tính độc lập tuyệt đối trong xét xử.

5. Kết luận

Nguyên tắc thẩm phán, hội thẩm xét xử độc lập không chỉ là yêu cầu pháp lý mà còn là yếu tố quyết định đến chất lượng xét xử, bảo đảm công bằng, khách quan và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của các bên đương sự. Việc thực hiện đúng nguyên tắc này sẽ góp phần nâng cao uy tín và sự công bằng của hệ thống tư pháp Việt Nam.

Trên đây là thông tin mà Mys Law cung cấp. Mọi thắc mắc liên quan đến nội dung bài viết xin vui lòng liên hệ 0969.361.319 hoặc email: [email protected] để được giải đáp.

Trân trọng!

Người biên tập: Nguyễn Anh Quân