Ly hôn là quyết định chấm dứt quan hệ hôn nhân theo bản án hoặc quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án, được quy định tại Luật Hôn nhân và Gia đình 2014. Đây là giải pháp cuối cùng khi các bên không thể duy trì đời sống chung, và để thực hiện thủ tục ly hôn một cách hợp pháp, các cặp vợ chồng cần nắm rõ các quy định về quyền yêu cầu ly hôn, điều kiện cần đáp ứng, các loại giấy tờ cần chuẩn bị, nơi nộp đơn và quy trình xử lý. Bài viết này sẽ trình bày chi tiết các thông tin cần thiết để hỗ trợ các bên thực hiện thủ tục ly hôn một cách hiệu quả, đồng thời giải thích các vấn đề liên quan như phân chia tài sản, quyền nuôi con và trách nhiệm trả nợ chung sau ly hôn.
Ai có quyền yêu cầu ly hôn và điều kiện cần đáp ứng
Theo Điều 51 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, quyền yêu cầu ly hôn thuộc về vợ, chồng hoặc cả hai bên, đồng thời cha, mẹ hoặc người thân thích khác cũng có thể yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn trong trường hợp đặc biệt, chẳng hạn khi một bên vợ hoặc chồng mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh khác khiến họ không thể nhận thức, làm chủ hành vi, và đồng thời là nạn nhân của bạo lực gia đình gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tinh thần hoặc tính mạng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng chồng không được phép yêu cầu ly hôn khi vợ đang mang thai, sinh con hoặc nuôi con dưới 12 tháng tuổi, nhưng vợ vẫn có quyền yêu cầu ly hôn trong các trường hợp này. Về điều kiện, ly hôn được chia thành hai hình thức: thuận tình và đơn phương. Ly hôn thuận tình yêu cầu cả hai bên tự nguyện đồng ý và đã thỏa thuận về việc phân chia tài sản, quyền nuôi con và nghĩa vụ cấp dưỡng. Trong khi đó, ly hôn đơn phương được chấp nhận khi một bên có hành vi bạo lực gia đình, vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ hôn nhân khiến đời sống chung không thể kéo dài, bị Tòa án tuyên bố mất tích, hoặc mắc bệnh tâm thần/bệnh khác và là nạn nhân của bạo lực gia đình do bên còn lại gây ra.
Hồ sơ cần chuẩn bị để thực hiện thủ tục ly hôn
Để tiến hành ly hôn, dù là thuận tình hay đơn phương, các bên cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ theo quy định, bao gồm: Đơn yêu cầu ly hôn (theo mẫu đơn phương hoặc thuận tình được ban hành kèm Nghị quyết 01/2017/NQ-HĐTP), Giấy chứng nhận đăng ký kết hôn (bản chính), bản sao chứng thực Căn cước công dân/thẻ Căn cước của cả hai bên, bản sao chứng thực giấy khai sinh của con (nếu có con chung), và giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản chung (nếu có, bản sao chứng thực). Trong trường hợp không còn Giấy chứng nhận đăng ký kết hôn, các bên có thể liên hệ cơ quan đăng ký hộ tịch nơi đã đăng ký kết hôn để xin cấp bản sao. Nếu không có Căn cước công dân, các bên cần làm theo hướng dẫn của Tòa án để thay thế bằng các giấy tờ tùy thân khác. Điểm khác biệt giữa hai hình thức ly hôn nằm ở nội dung đơn yêu cầu: ly hôn đơn phương sử dụng mẫu đơn khởi kiện, trong khi ly hôn thuận tình sử dụng mẫu đơn yêu cầu giải quyết việc dân sự. Để đảm bảo mẫu đơn đúng chuẩn, các bên có thể tự viết, tải biểu mẫu trên mạng, mua tại Tòa án hoặc liên hệ dịch vụ pháp lý.
Nơi nộp đơn ly hôn và thẩm quyền giải quyết
Theo Điều 35 và Điều 39 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 (sửa đổi, bổ sung bởi Luật 85/2025/QH15), Tòa án nhân dân khu vực có thẩm quyền giải quyết thủ tục ly hôn ở cấp sơ thẩm. Đối với ly hôn thuận tình, hai bên có thể thỏa thuận nộp đơn tại Tòa án nơi cư trú của vợ hoặc chồng, và trong vòng 03 ngày làm việc kể từ khi nhận đơn cùng tài liệu, chứng cứ, Chánh án Tòa án sẽ phân công Thẩm phán giải quyết. Đối với ly hôn đơn phương, Tòa án nơi bị đơn (người không nộp đơn) cư trú hoặc làm việc sẽ có thẩm quyền giải quyết. Lưu ý quan trọng là vợ hoặc chồng không được ủy quyền cho người khác tham gia tố tụng, nhưng có thể nhờ người khác nộp đơn, nộp án phí hoặc gửi đơn đề nghị xét xử vắng mặt nếu không thể trực tiếp tham gia. Các bên có thể tham khảo danh sách 355 Tòa án nhân dân khu vực tại 34 tỉnh, thành phố để xác định đúng nơi nộp đơn.
Quy trình và thời gian giải quyết ly hôn
Quy trình ly hôn khác nhau tùy thuộc vào hình thức ly hôn顺 tình hoặc đơn phương.
Đối với ly hôn đơn phương, quy trình bao gồm:
(1) Thụ lý đơn khởi kiện, trong đó người yêu cầu chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, tài liệu và chứng cứ (nếu có, như chứng cứ về bạo lực gia đình) và nộp tại Tòa án có thẩm quyền;
(2) Hòa giải, nơi Tòa án xem xét đơn và yêu cầu nộp án phí tạm ứng, nếu hòa giải thành thì ra quyết định công nhận, nếu không thì đưa vụ án ra xét xử;
(3) Mở phiên tòa sơ thẩm, sau đó Tòa án ra bản án chấm dứt quan hệ hôn nhân.
Đối với ly hôn thuận tình, quy trình bao gồm:
(1) Thụ lý đơn, hai bên nộp hồ sơ tại Tòa án;
(2) Chuẩn bị xét đơn và mở phiên họp công khai, Tòa án xem xét căn cứ chấm dứt quan hệ hôn nhân và thông báo nộp lệ phí tạm ứng;
(3) Ra quyết định công nhận thuận tình ly hôn nếu hòa giải không thành, hoặc đình chỉ nếu hòa giải thành. Về thời gian, ly hôn thuận tình thường kéo dài 02-03 tháng, trong khi ly hôn đơn phương mất khoảng 04-06 tháng, và có thể lâu hơn nếu phát sinh tranh chấp về tài sản hoặc quyền nuôi con.
Phân chia tài sản, quyền nuôi con và giải quyết nợ chung
Chia tài sản: Theo Điều 59 Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, việc phân chia tài sản dựa trên thỏa thuận của hai bên, nếu không thỏa thuận được, Tòa án sẽ chia đôi tài sản chung, có cân nhắc hoàn cảnh gia đình, công sức đóng góp, lợi ích chính đáng trong lao động/kinh doanh và lỗi vi phạm nghĩa vụ của mỗi bên. Việc phân chia tài sản thường phức tạp do cần xác định tài sản chung, riêng và công sức đóng góp.
Quyền nuôi con: Theo Điều 81, cha mẹ vẫn có nghĩa vụ chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục con chưa thành niên hoặc con đã thành niên nhưng mất năng lực hành vi dân sự. Nếu không thỏa thuận được, Tòa án quyết định dựa trên lợi ích tốt nhất của con, xem xét điều kiện kinh tế, tinh thần của cha/mẹ và nguyện vọng của con (nếu từ 07 tuổi trở lên). Bên không trực tiếp nuôi con phải cấp dưỡng, mức cấp dưỡng được thỏa thuận dựa trên thu nhập và nhu cầu của con.
Nợ chung: Theo Điều 60, nợ chung trong thời kỳ hôn nhân vẫn có hiệu lực sau ly hôn, trừ khi có thỏa thuận khác với bên thứ ba (người cho vay).
Án phí và hỗ trợ pháp lý
Theo Nghị quyết 326/2016/NQ-UBTVQH14, án phí ly hôn không có tranh chấp tài sản là 300.000 đồng; nếu có tranh chấp tài sản, án phí bổ sung được tính dựa trên giá trị tài sản tranh chấp. Thủ tục ly hôn thường kéo dài và phức tạp, gây áp lực cho các bên.
Trên đây là thông tin mà Mys Law cung cấp. Mọi thắc mắc liên quan đến nội dung bài viết xin vui lòng liên hệ 0969.361.319 hoặc email: [email protected] để được giải đáp.
Trân trọng!
Người biên tập: Nguyễn Thị Trà My
