Trong bối cảnh cải cách hành chính nhà nước, hệ thống chính quyền địa phương được sắp xếp lại thành hai cấp: cấp tỉnh (tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương) và cấp xã (xã, phường, thị trấn, hoặc đặc khu trực thuộc tỉnh, thành phố). Sự thay đổi này kéo theo sự điều chỉnh trong cơ cấu tổ chức của hệ thống tòa án nhân dân, nhằm đảm bảo tính hiệu quả trong quản lý và giải quyết các tranh chấp dân sự, bao gồm các vụ việc liên quan đến hôn nhân và gia đình. Khi cấp huyện được xóa bỏ, tòa án nhân dân cấp huyện sẽ được thay thế bằng tòa án nhân dân khu vực, và đây là cơ quan chịu trách nhiệm giải quyết các vụ ly hôn.
Thẩm quyền giải quyết ly hôn
Theo khoản 1 điều 1 luật sửa đổi luật tổ chức tòa án nhân dân 2025, hệ thống tòa án nhân dân Việt Nam được tổ chức lại với các cấp: tòa án nhân dân tối cao, tòa án nhân dân cấp tỉnh, tòa án nhân dân khu vực, tòa án chuyên biệt tại trung tâm tài chính quốc tế, và các tòa án quân sự. Với việc xóa bỏ cấp huyện, cụm từ “tòa án nhân dân cấp huyện” trong các văn bản pháp luật được thay bằng “tòa án nhân dân khu vực” theo khoản 13 điều 2 luật sửa đổi luật tổ chức tòa án nhân dân 2025.
Căn cứ điều 29, điều 39 và khoản 2 điều 1 luật 85/2025/QH15 sửa đổi, bổ sung bộ luật tố tụng dân sự 2015, các vụ ly hôn, bao gồm cả ly hôn thuận tình và đơn phương, sẽ do tòa án nhân dân khu vực giải quyết. Cụ thể:
- Đối với ly hôn thuận tình, đơn yêu cầu ly hôn được nộp tại tòa án nhân dân khu vực nơi hai vợ chồng thỏa thuận về địa điểm xét xử. Quy định này tạo điều kiện thuận lợi và linh hoạt cho các bên.
- Đối với ly hôn đơn phương, đơn khởi kiện được nộp tại tòa án nhân dân khu vực nơi bị đơn (người bị yêu cầu ly hôn) cư trú hoặc làm việc, nhằm bảo vệ quyền lợi của bị đơn và đảm bảo tính khả thi trong việc thụ lý.
- Đối với ly hôn có yếu tố nước ngoài, bao gồm các trường hợp như ly hôn giữa công dân Việt Nam và người nước ngoài, giữa người nước ngoài thường trú tại Việt Nam, hoặc các vụ việc liên quan đến đương sự, tài sản ở nước ngoài, hoặc cần ủy thác tư pháp ra nước ngoài (ví dụ: thông qua cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài hoặc tòa án, cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài). Những trường hợp này cũng thuộc thẩm quyền của tòa án nhân dân khu vực.
Việc chuyển giao thẩm quyền từ tòa án cấp huyện sang tòa án khu vực đảm bảo tính thống nhất và phù hợp với mô hình tổ chức hành chính mới.
Hồ sơ cần chuẩn bị
Để tiến hành thủ tục ly hôn, dù là thuận tình hay đơn phương, các bên cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ theo quy định pháp luật. Hồ sơ ly hôn bao gồm các giấy tờ sau:
- Đơn yêu cầu hoặc đơn khởi kiện ly hôn, tùy thuộc vào hình thức ly hôn. Ly hôn thuận tình sử dụng mẫu đơn yêu cầu công nhận thuận tình ly hôn, còn ly hôn đơn phương sử dụng mẫu đơn khởi kiện ly hôn.
- Giấy chứng nhận đăng ký kết hôn (bản chính). Nếu không còn bản chính, các bên cần liên hệ cơ quan tư pháp – hộ tịch để xin cấp bản sao từ sổ gốc.
- Bản sao có chứng thực chứng minh nhân dân, căn cước công dân hoặc thẻ căn cước của cả hai vợ chồng. Trong trường hợp không có các giấy tờ này, các bên cần làm việc với tòa án để được hướng dẫn nộp giấy tờ thay thế hợp lệ.
- Bản sao chứng thực giấy khai sinh của con chung (nếu có).
- Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản chung hoặc nợ chung, như sổ đỏ, giấy đăng ký xe, hợp đồng vay, biên nhận nợ, nếu có tranh chấp về tài sản hoặc nghĩa vụ tài chính.
- Đối với ly hôn đơn phương, các bên có thể nộp thêm các bằng chứng, chứng cứ chứng minh hành vi vi phạm quyền và nghĩa vụ hôn nhân, như ngoại tình, bạo lực gia đình, phá tán tài sản, hoặc các hành vi khiến hôn nhân rơi vào tình trạng trầm trọng, không thể tiếp tục. Các chứng cứ này cần được thu thập hợp pháp để đảm bảo giá trị pháp lý.
Việc chuẩn bị hồ sơ đầy đủ, chính xác giúp tòa án thụ lý vụ việc nhanh chóng, tránh trường hợp phải bổ sung nhiều lần, làm kéo dài thời gian giải quyết.
Trình tự thực hiện thủ tục ly hôn
Quy trình giải quyết ly hôn tại tòa án nhân dân khu vực được thực hiện qua các bước sau:
- Nộp hồ sơ ly hôn: Các bên nộp đơn ly hôn cùng các giấy tờ, tài liệu liên quan tại tòa án nhân dân khu vực có thẩm quyền. Tòa án sẽ kiểm tra hồ sơ và thụ lý nếu hồ sơ đầy đủ, hợp lệ. Nếu thiếu giấy tờ, tòa án sẽ yêu cầu bổ sung trong thời hạn quy định.
- Hòa giải: Đối với ly hôn thuận tình, hòa giải là thủ tục bắt buộc nhằm giúp các bên đạt được thỏa thuận về các vấn đề như quyền nuôi con, cấp dưỡng, và phân chia tài sản, từ đó tránh phải xét xử. Đối với ly hôn đơn phương, các bên có thể nộp đơn yêu cầu không tiến hành hòa giải nếu cho rằng việc này không cần thiết hoặc không khả thi.
- Xét xử sơ thẩm: Nếu hòa giải không thành, tòa án sẽ mở phiên xét xử sơ thẩm. Kết quả của phiên xét xử có thể là:
- Quyết định công nhận thỏa thuận của các bên, áp dụng cho ly hôn thuận tình khi các bên đã thống nhất các vấn đề liên quan.
- Bản án ly hôn, áp dụng cho ly hôn đơn phương, trong đó tòa án sẽ đưa ra phán quyết về việc chấm dứt quan hệ hôn nhân, quyền nuôi con, cấp dưỡng, và phân chia tài sản.
Thời gian giải quyết
Thời gian giải quyết các vụ ly hôn phụ thuộc vào tính chất của vụ việc:
- Đối với ly hôn thuận tình, thời gian xử lý thường kéo dài từ 2 đến 3 tháng kể từ ngày tòa án thụ lý đơn, do thủ tục đơn giản hơn và không có tranh chấp.
- Đối với ly hôn đơn phương, thời gian giải quyết có thể kéo dài từ 4 đến 6 tháng, tùy thuộc vào mức độ phức tạp của vụ việc, như tranh chấp về quyền nuôi con, tài sản chung, hoặc cần xác minh chứng cứ.
- Trong các trường hợp ly hôn có yếu tố nước ngoài hoặc cần ủy thác tư pháp ra nước ngoài, thời gian xử lý có thể lâu hơn do liên quan đến các thủ tục quốc tế.
Một số lưu ý quan trọng
Để đảm bảo quá trình ly hôn diễn ra thuận lợi, các bên cần lưu ý:
- Chuẩn bị hồ sơ đầy đủ và chính xác để tránh việc phải bổ sung nhiều lần, làm kéo dài thời gian thụ lý.
- Tham khảo ý kiến pháp lý từ luật sư hoặc các cơ quan tư vấn pháp luật uy tín để đảm bảo nắm rõ các quy định pháp luật và quyền lợi của mình.
- Đối với ly hôn đơn phương, việc thu thập chứng cứ hợp pháp là rất quan trọng, vì đây là cơ sở để tòa án xem xét và đưa ra phán quyết.
- Trong trường hợp ly hôn có yếu tố nước ngoài, các bên cần lưu ý các quy định về ủy thác tư pháp để đảm bảo tính hợp pháp của thủ tục.
Trên đây là thông tin mà Mys Law cung cấp. Mọi thắc mắc liên quan đến nội dung bài viết xin vui lòng liên hệ 0969.361.319 hoặc email: [email protected] để được giải đáp.
Trân trọng!
Người biên tập: Nguyễn Thị Trà My
