Việc bảo vệ các loài động vật hoang dã, đặc biệt là các loài nguy cấp, quý, hiếm, là một vấn đề cấp bách và nhận được sự quan tâm sâu sắc của cả cộng đồng quốc tế lẫn Việt Nam. Hành vi vi phạm các quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm không chỉ gây tổn hại nghiêm trọng đến môi trường sinh thái mà còn là một tội phạm được quy định rõ ràng trong pháp luật Việt Nam. Bài viết này sẽ phân tích chi tiết các dấu hiệu pháp lý và khung hình phạt liên quan đến tội danh này, dựa trên các quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2025.

1. Khái niệm và dấu hiệu pháp lý

Tội vi phạm các quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm là hành vi săn bắt, giết, nuôi, nhốt, vận chuyển, buôn bán trái phép động vật thuộc danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm, hoặc tàng trữ, vận chuyển, buôn bán trái phép cá thể, bộ phận cơ thể không thể tách rời sự sống hoặc sản phẩm của chúng. Hành vi này xâm hại trực tiếp đến chế độ quản lý của Nhà nước về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm.

Đối với cá nhân hay tổ chức thực hiện hành vi này, pháp luật xác định một số dấu hiệu khách quan cụ thể. Đó có thể là việc săn bắt, buôn bán trái phép các loài động vật được ưu tiên bảo vệ. Mức độ vi phạm được xác định bằng số lượng cá thể hoặc khối lượng sản phẩm. Cụ thể, hành vi tàng trữ, buôn bán trái phép ngà voi từ 02 kg trở lên hoặc sừng tê giác từ 50 gam trở lên đã đủ để cấu thành tội phạm. Tương tự, việc săn bắt, buôn bán một số lượng nhất định các loài thuộc nhóm IB hoặc Phụ lục I CITES, như từ 03 cá thể lớp thú trở lên hay từ 07 cá thể lớp chim, bò sát trở lên, cũng sẽ bị xử lý.

Chủ thể của tội phạm là cá nhân đủ 16 tuổi trở lên có năng lực trách nhiệm hình sự, và đáng chú ý là pháp nhân thương mại cũng phải chịu trách nhiệm hình sự đối với tội danh này. Lỗi của người phạm tội được xác định là lỗi cố ý, tức là họ nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm và bị pháp luật nghiêm cấm.

2. Các khung hình phạt theo luật

Những sửa đổi trong Bộ luật Hình sự năm 2025 đã tăng cường đáng kể mức độ nghiêm khắc của các hình phạt, đặc biệt là mức phạt tiền.

Khung hình phạt cơ bản cho tội danh này được nâng lên thành phạt tiền từ 01 tỉ đồng đến 04 tỉ đồng hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm. Đây là mức tăng gấp đôi so với quy định cũ, cho thấy sự siết chặt trong việc xử lý vi phạm.

Khung hình phạt tăng nặng được áp dụng khi hành vi phạm tội nghiêm trọng hơn, với mức phạt tù từ 05 năm đến 10 năm. Điều này xảy ra khi số lượng động vật vi phạm lớn hơn, ví dụ như từ 03 đến 07 cá thể lớp thú, hoặc khi khối lượng ngà voi từ 20 kg đến dưới 90 kg, sừng tê giác từ 01 kg đến dưới 09 kg. Mức hình phạt này cũng áp dụng cho các hành vi có tổ chức, lợi dụng chức vụ, quyền hạn, sử dụng công cụ bị cấm, hoặc buôn bán, vận chuyển qua biên giới.

Đối với những vi phạm đặc biệt nghiêm trọng, khung hình phạt cao nhất là phạt tù từ 10 năm đến 15 năm. Mức này được áp dụng khi số lượng động vật vi phạm đặc biệt lớn, như 08 cá thể lớp thú trở lên, hoặc khi khối lượng ngà voi lên tới 90 kg trở lên, sừng tê giác 09 kg trở lên.

3. Hình phạt bổ sung và trách nhiệm pháp nhân

Ngoài hình phạt chính, người phạm tội còn có thể bị áp dụng các hình phạt bổ sung như phạt tiền từ 100 triệu đồng đến 400 triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định.

Đặc biệt, trách nhiệm của pháp nhân thương mại được siết chặt hơn bao giờ hết. Nếu phạm tội thuộc khung cơ bản, pháp nhân có thể bị phạt tiền từ 02 tỉ đồng đến 10 tỉ đồng. Mức phạt tiền này tăng lên đáng kể nếu vi phạm nghiêm trọng hơn, thậm chí có thể lên tới 30 tỉ đồng. Trong trường hợp vi phạm nghiêm trọng nhất, pháp nhân có thể bị đình chỉ hoạt động có thời hạn hoặc vĩnh viễn.

Những thay đổi này cho thấy quyết tâm của Nhà nước Việt Nam trong việc bảo vệ các loài động vật hoang dã khỏi nạn săn bắt, buôn bán trái phép, góp phần bảo tồn đa dạng sinh học và gìn giữ môi trường sống cho các thế hệ tương lai.

Trên đây là thông tin mà Mys Law cung cấp. Mọi thắc mắc liên quan đến nội dung bài viết xin vui lòng liên hệ 0969.361.319 hoặc email: [email protected] để được giải đáp.

Trân trọng!

Người biên tập: Nguyễn Thị Trà My