Tranh chấp dân sự phát sinh từ các quan hệ xã hội thuộc nhiều lĩnh vực như hôn nhân gia đình, hợp đồng dân sự, kinh doanh thương mại, đất đai, nhà ở và nhiều khía cạnh khác. Khi xảy ra tranh chấp, các bên liên quan có thể nộp đơn khởi kiện đến Tòa án có thẩm quyền để giải quyết theo quy định của pháp luật. Trình tự, thủ tục giải quyết vụ án dân sự được quy định chi tiết trong Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự được bảo vệ. Dưới đây là nội dung tư vấn về các bước cụ thể trong quy trình này.

Nộp đơn khởi kiện

Quy trình giải quyết vụ án dân sự bắt đầu bằng việc người khởi kiện nộp đơn khởi kiện đến Tòa án có thẩm quyền. Theo quy định tại khoản 1 Điều 190 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, đơn khởi kiện có thể được nộp trực tiếp tại Tòa án, gửi qua dịch vụ bưu chính hoặc nộp trực tuyến thông qua Cổng thông tin điện tử của Tòa án nếu có. Đơn khởi kiện cần đáp ứng các yêu cầu về hình thức và nội dung được nêu tại khoản 1 Điều 189 của Bộ luật, bao gồm các thông tin như ngày tháng năm làm đơn, tên Tòa án nhận đơn, thông tin của người khởi kiện, người bị kiện, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan, nội dung tranh chấp, yêu cầu cụ thể đối với Tòa án, danh sách tài liệu và chứng cứ kèm theo, cũng như thông tin của người làm chứng nếu có. Người khởi kiện cần cung cấp tài liệu, chứng cứ để chứng minh quyền lợi hợp pháp của mình bị xâm phạm. Trong trường hợp không thể cung cấp đầy đủ chứng cứ ngay từ đầu do lý do khách quan, người khởi kiện phải nộp các tài liệu hiện có và bổ sung thêm theo yêu cầu của Tòa án trong quá trình giải quyết vụ án.

Phân công thẩm phán xem xét đơn

Sau khi nhận được đơn khởi kiện, Tòa án ghi nhận vào sổ nhận đơn theo quy định tại Điều 191 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015. Trong thời hạn 3 ngày làm việc kể từ khi nhận đơn, Chánh án Tòa án sẽ phân công một Thẩm phán xem xét đơn khởi kiện. Thẩm phán được phân công có 5 ngày làm việc để xem xét và đưa ra một trong các quyết định: yêu cầu sửa đổi, bổ sung đơn khởi kiện; tiến hành thụ lý vụ án theo thủ tục thông thường hoặc thủ tục rút gọn nếu đủ điều kiện; chuyển đơn khởi kiện cho Tòa án có thẩm quyền khác nếu vụ án không thuộc thẩm quyền của Tòa án đang xem xét; hoặc trả lại đơn khởi kiện nếu vụ việc không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án. Kết quả xử lý đơn sẽ được ghi chú vào sổ nhận đơn và thông báo cho người khởi kiện, có thể thông qua Cổng thông tin điện tử của Tòa án nếu có.

Thụ lý vụ án và thông báo thụ lý

Khi xác định vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết, Thẩm phán thông báo ngay cho người khởi kiện để nộp tiền tạm ứng án phí theo quy định tại Điều 195 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015, trừ trường hợp người khởi kiện được miễn nộp tiền tạm ứng án phí. Thẩm phán sẽ dự tính số tiền tạm ứng án phí, lập giấy báo và giao cho người khởi kiện. Trong vòng 7 ngày kể từ khi nhận được giấy báo, người khởi kiện phải nộp tiền tạm ứng án phí và cung cấp biên lai thu tiền cho Tòa án. Khi nhận được biên lai, Thẩm phán sẽ thụ lý vụ án. Trường hợp người khởi kiện được miễn nộp tiền tạm ứng án phí, vụ án được thụ lý ngay khi nhận đơn và tài liệu kèm theo. Sau khi thụ lý, trong vòng 3 ngày làm việc, Thẩm phán phải thông báo bằng văn bản cho nguyên đơn, bị đơn, các bên có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan, cũng như Viện kiểm sát cùng cấp. Đối với vụ án do người tiêu dùng khởi kiện, Tòa án còn phải niêm yết công khai thông tin thụ lý tại trụ sở trong cùng thời hạn.

Hòa giải

Hòa giải là một bước bắt buộc trong quá trình giải quyết vụ án dân sự, trừ các trường hợp không được hòa giải hoặc không thể tiến hành hòa giải theo quy định tại Điều 206 và Điều 207 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015. Theo Điều 205, Tòa án tổ chức hòa giải để các đương sự thỏa thuận về việc giải quyết vụ án, dựa trên nguyên tắc tôn trọng sự tự nguyện của các bên và đảm bảo nội dung thỏa thuận không vi phạm pháp luật hoặc đạo đức xã hội. Nếu hòa giải thành công, Tòa án ra quyết định công nhận sự thỏa thuận của các đương sự. Ngược lại, nếu hòa giải không thành, Thẩm phán lập biên bản hòa giải không thành và tiếp tục các thủ tục để đưa vụ án ra xét xử.

Chuẩn bị xét xử

Giai đoạn chuẩn bị xét xử kéo dài từ 1 đến 4 tháng kể từ ngày thụ lý vụ án, tùy thuộc vào tính chất vụ án, theo Điều 203 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015. Đối với các vụ án phức tạp hoặc gặp trở ngại khách quan, Chánh án Tòa án có thể gia hạn thời hạn này thêm 1 đến 2 tháng. Trong giai đoạn này, Thẩm phán thực hiện các nhiệm vụ như lập hồ sơ vụ án, xác định tư cách đương sự, xác định quan hệ tranh chấp, làm rõ tình tiết vụ án, thu thập chứng cứ, áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời nếu cần, và tổ chức phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ. Tùy trường hợp, Thẩm phán có thể ra quyết định công nhận thỏa thuận của các đương sự, tạm đình chỉ, đình chỉ hoặc đưa vụ án ra xét xử. Trong vòng 1 tháng kể từ ngày có quyết định đưa vụ án ra xét xử, Tòa án phải mở phiên tòa, hoặc tối đa 2 tháng nếu có lý do chính đáng.

Xét xử sơ thẩm

Phiên tòa sơ thẩm được tiến hành theo thời gian và địa điểm đã ghi trong quyết định đưa vụ án ra xét xử, theo Điều 222 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015. Thành phần tham gia phiên tòa bao gồm đương sự, người đại diện, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, người làm chứng, người giám định, người phiên dịch và Kiểm sát viên, được quy định từ Điều 227 đến Điều 232. Sau khi xét xử, nếu các bên không đồng ý với bản án sơ thẩm, họ có quyền kháng cáo trong vòng 15 ngày kể từ ngày tuyên án, hoặc từ ngày nhận được bản án nếu vắng mặt có lý do chính đáng. Nếu không kháng cáo trong thời hạn này, bản án sơ thẩm có hiệu lực pháp luật. Trường hợp quá thời hạn kháng cáo, các đương sự có thể nộp đơn kháng nghị để yêu cầu Tòa án nhân dân có thẩm quyền xem xét theo thủ tục giám đốc thẩm.

Kết luận

Trình tự, thủ tục giải quyết vụ án dân sự theo Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 được thiết kế để đảm bảo tính minh bạch, công bằng và hiệu quả trong việc giải quyết tranh chấp. Các bước từ nộp đơn khởi kiện, phân công thẩm phán, thụ lý vụ án, hòa giải, chuẩn bị xét xử đến xét xử sơ thẩm đều được quy định rõ ràng, tạo điều kiện cho các đương sự bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Việc tuân thủ đúng quy trình này là yếu tố quan trọng để đảm bảo vụ án được giải quyết đúng pháp luật.

Trên đây là thông tin mà Mys Law cung cấp. Mọi thắc mắc liên quan đến nội dung bài viết xin vui lòng liên hệ 0969.361.319 hoặc email: [email protected] để được giải đáp.

Trân trọng!

Người biên tập: Nguyễn Anh Quân