Xâm phạm chỗ ở của người khác: Hành vi tưởng nhỏ nhưng hậu quả lớn

Chỗ ở của mỗi cá nhân là nơi bất khả xâm phạm, được pháp luật bảo vệ tuyệt đối. Việc tự ý xông vào, chiếm giữ hoặc đuổi người khác ra khỏi nơi ở hợp pháp của họ không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi công dân mà còn tiềm ẩn nguy cơ bị xử lý nghiêm khắc cả về hành chính lẫn hình sự.

Xử phạt vi phạm hành chính

Hiện nay, pháp luật chưa có một mức phạt hành chính riêng biệt cho hành vi xâm phạm chỗ ở. Tuy nhiên, căn cứ Nghị định 144/2021/NĐ-CP, người vi phạm có thể bị phạt tiền khi xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp về chỗ ở của người khác.

Ví dụ, nếu tự ý xông vào nhà người khác để đòi nợ trái pháp luật, mức phạt có thể từ 20 đến 40 triệu đồng. Nếu hành vi chỉ dừng ở mức tự ý vào nhà và gây thiệt hại nhẹ như làm hỏng đồ đạc, mức phạt từ 3 đến 5 triệu đồng. Như vậy, chỉ một hành vi xâm nhập trái phép đã có thể bị phạt hành chính đáng kể.

Truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 158 Bộ luật Hình sự

Khi hành vi xâm phạm chỗ ở vượt quá mức vi phạm hành chính, người thực hiện có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Điều 158 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định Tội xâm phạm chỗ ở của người khác, với khung hình phạt từ cải tạo không giam giữ đến 2 năm, hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm; trường hợp nghiêm trọng có thể lên đến 5 năm tù và kèm hình phạt bổ sung cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 1 đến 5 năm.

Phân tích cấu thành tội phạm xâm phạm chỗ ở của người khác

Để một hành vi bị coi là phạm tội theo Điều 158, cần xét đủ bốn yếu tố cấu thành sau:

  1. Khách thể của tội phạm
    Tội phạm xâm phạm chỗ ở xâm hại quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở của công dân – quyền hiến định được bảo vệ bởi Hiến pháp 2013.
    Chỗ ở hợp pháp bao gồm nhà riêng, căn hộ, phòng trọ, hoặc một phần căn nhà mà cá nhân đang sở hữu, thuê, mượn hoặc được cho ở nhờ theo quy định pháp luật. Nếu nơi ở không hợp pháp (ví dụ: lấn chiếm đất công, xây nhà trái phép chưa được pháp luật công nhận) thì sẽ không là đối tượng bị xâm phạm trong tội này.
  2. Mặt khách quan
    Hành vi phạm tội được thể hiện dưới nhiều hình thức, bao gồm:
  • Xâm nhập trái phép chỗ ở: tự ý vào nhà của người khác khi không được phép.
  • Khám xét trái pháp luật: tự tiện lục soát nhà ở mà không có lệnh của cơ quan có thẩm quyền hoặc không tuân thủ thủ tục pháp luật (không có người chứng kiến, không đúng trình tự).
  • Đuổi người khác ra khỏi nơi ở trái phép: ép buộc họ rời khỏi nơi ở hợp pháp mà không có quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
  • Chiếm giữ hoặc cản trở trái pháp luật: không cho người đang quản lý hợp pháp vào sử dụng chỗ ở, hoặc cố tình chiếm giữ nơi ở không thuộc quyền của mình.

Hành vi này phải trái pháp luật và có khả năng gây ảnh hưởng đến quyền cư trú hợp pháp của nạn nhân. Nếu chỉ là sự nhầm lẫn không cố ý, ví dụ đi nhầm nhà mà không có động cơ chiếm giữ hay xâm phạm, thì chưa cấu thành tội phạm.

  1. Mặt chủ quan
    Người phạm tội thực hiện lỗi cố ý trực tiếp. Họ nhận thức rõ hành vi của mình xâm phạm chỗ ở của người khác, thấy trước hậu quả nhưng vẫn thực hiện.
    Động cơ phạm tội có thể đa dạng: trả thù cá nhân, đòi nợ, chiếm giữ chỗ ở thuận lợi hơn, hoặc để che giấu hành vi phạm pháp khác. Tuy nhiên, động cơ không phải là dấu hiệu bắt buộc để xác định tội phạm.
  2. Chủ thể của tội phạm
    Bất kỳ người nào từ đủ 16 tuổi trở lên và có năng lực trách nhiệm hình sự đều có thể trở thành chủ thể của tội phạm này.

Hình phạt và hệ quả pháp lý

  • Khung hình phạt cơ bản: cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm.
  • Khung tăng nặng: từ 1 đến 5 năm tù nếu phạm tội có tổ chức, lợi dụng chức vụ, phạm tội 2 lần trở lên, làm người bị xâm phạm tự sát hoặc gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự xã hội.
  • Hình phạt bổ sung: cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 1 đến 5 năm.

Hành vi xâm phạm chỗ ở không chỉ kéo theo phạt tù, mà còn gây tổn thất uy tín, hồ sơ lý lịch, thậm chí ảnh hưởng cả đến công việc và quan hệ xã hội của người phạm tội.

Thông điệp pháp lý

Chỗ ở là nơi thiêng liêng và được pháp luật bảo vệ tuyệt đối. Mọi hành vi xâm phạm đều có thể bị xử lý nghiêm khắc. Thay vì tự ý xông vào hoặc chiếm giữ nhà của người khác, hãy lựa chọn giải pháp pháp lý: báo cơ quan công an, chính quyền địa phương hoặc khởi kiện ra tòa án. Hiểu và tuân thủ pháp luật chính là cách tốt nhất để bảo vệ quyền lợi của mình và tránh rủi ro hình sự.

Việc sử dụng dịch vụ luật sư hình sự từ các đơn vị chuyên nghiệp như Mys Law không chỉ giúp hướng dẫn khai báo đúng quy định, mà còn phân tích bản chất hành vi, xác định yếu tố cấu thành tội, từ đó xây dựng chiến lược bào chữa phù hợp để giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Luật sư cũng là người đại diện hỗ trợ xuyên suốt quá trình tố tụng – từ điều tra, truy tố cho đến xét xử.

Trên đây là thông tin mà Mys Law cung cấp. Mọi thắc mắc liên quan đến nội dung bài viết xin vui lòng liên hệ 0969.361.319 hoặc email: [email protected] để được giải đáp.

Trân trọng!

Người biên tập: Lê Trần Phước Ngọc.