Tai nạn giao thông không chỉ gây ra hậu quả nghiêm trọng về người và tài sản, mà còn có thể khiến người vi phạm đối diện với trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự. Cùng với đó, Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ 2024 có hiệu lực từ ngày 01/01/2025 cũng đặt ra hàng loạt quy định cấm quan trọng. Việc hiểu rõ các chế tài và hành vi vi phạm giúp mỗi người tham gia giao thông nâng cao ý thức, đồng thời tránh rơi vào vòng pháp lý đáng tiếc.

1. Hành vi vi phạm giao thông nghiêm trọng có thể bị xử lý hình sự

Theo Điều 260 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), người tham gia giao thông đường bộ nếu vi phạm quy định về an toàn giao thông và gây hậu quả nghiêm trọng thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự với nhiều mức hình phạt khác nhau, phụ thuộc vào mức độ thiệt hại và hành vi nguy hiểm.

Nếu người vi phạm làm chết người, gây thương tích nặng (trên 61%) hoặc thiệt hại tài sản từ 100 triệu đồng trở lên, họ có thể bị phạt tiền từ 30 đến 100 triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 1 đến 5 năm.

Trường hợp lái xe không bằng lái, sử dụng rượu bia vượt nồng độ cồn cho phép, dùng ma túy, cố ý bỏ trốn sau khi gây tai nạn, hoặc không cứu giúp người bị nạn,… thì khung hình phạt tăng lên từ 3 đến 10 năm tù.

Khi hậu quả đặc biệt nghiêm trọng xảy ra như làm chết từ 3 người trở lên, hoặc gây thiệt hại tài sản từ 1,5 tỷ đồng trở lên, mức án có thể từ 7 đến 15 năm tù.

Ngoài ra, nếu người điều khiển giao thông có hành vi nguy hiểm nhưng chưa gây hậu quả nhưng có khả năng thực tế dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, họ vẫn có thể bị xử lý hình sự với mức án từ 3 tháng đến 1 năm tù hoặc phạt tiền đến 50 triệu đồng.

Người vi phạm còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề hoặc làm một số công việc nhất định trong thời hạn từ 1 đến 5 năm.

2. Cấu thành của tội vi phạm quy định về giao thông đường bộ

1. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể là người thực hiện hành vi phạm tội. Với tội vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ, người phạm tội phải từ đủ 16 tuổi trở lên và có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 12 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi năm 2017).

Tuy nhiên, không phải ai đủ tuổi cũng trở thành chủ thể của tội danh này. Pháp luật xác định rõ người phạm tội phải là người tham gia giao thông đường bộ, gồm các đối tượng như:
 – Người điều khiển hoặc sử dụng phương tiện giao thông đường bộ (xe máy, ô tô, xe đạp, xe thô sơ, xe máy chuyên dùng…)
 – Người đi bộ
 – Người điều khiển, dẫn dắt súc vật tham gia giao thông

Nói cách khác, đây là những người có hành vi trực tiếp tham gia vào quá trình giao thông trên đường bộ và có thể vi phạm các quy định về an toàn, trật tự giao thông.

2. Khách thể bị xâm phạm

Tội phạm này xâm phạm đến trật tự, an toàn công cộng, cụ thể là trật tự an toàn giao thông đường bộ – một lĩnh vực được Nhà nước quản lý bằng hệ thống các quy định pháp luật chặt chẽ.

Khi người tham gia giao thông không tuân thủ các quy định trong Luật Giao thông đường bộ, chẳng hạn như đi sai phần đường, vượt đèn đỏ, sử dụng rượu bia khi lái xe,… họ đã xâm phạm đến trật tự công cộng và có thể gây nguy hiểm cho tính mạng, sức khỏe, tài sản của người khác.

3. Mặt khách quan của tội phạm

Mặt khách quan là hành vi cụ thể thể hiện việc vi phạm các quy định về giao thông. Những hành vi này có thể bao gồm:

  • Lái xe vượt quá tốc độ, đi sai làn đường, không chấp hành đèn tín hiệu giao thông
  • Không nhường đường theo quy định hoặc lùi xe không quan sát gây tai nạn
  • Vượt ẩu, lạng lách, đánh võng, đua xe trái phép
  • Điều khiển phương tiện khi trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn vượt quy định, sử dụng chất kích thích
  • Không có giấy phép lái xe hợp lệ.

Tội phạm chỉ được xác lập khi có hậu quả xảy ra – tức là hành vi vi phạm phải dẫn đến thiệt hại cho người khác như làm chết người, gây thương tích, tổn hại sức khỏe hoặc thiệt hại lớn về tài sản. Hành vi và hậu quả phải có mối quan hệ nhân quả trực tiếp với nhau, nghĩa là nếu người đó không vi phạm thì hậu quả đã không xảy ra.

4. Mặt chủ quan của tội phạm

Về yếu tố chủ quan, người phạm tội thực hiện hành vi dưới hình thức lỗi vô ý, cụ thể là một trong hai dạng:

  • Vô ý do quá tự tin: Người điều khiển phương tiện biết hành vi có thể gây nguy hiểm nhưng tin rằng mình có thể kiểm soát được và hậu quả sẽ không xảy ra (ví dụ: chạy quá tốc độ nhưng nghĩ vẫn kiểm soát được tay lái).
  • Vô ý do cẩu thả: Người phạm tội không nhận thức đầy đủ về mức độ nguy hiểm của hành vi, thiếu thận trọng cần thiết, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng (ví dụ: không quan sát kỹ khi chuyển hướng, không giảm tốc độ khi qua khu đông dân cư…).

Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt nghiêm trọng, tội này cũng có thể được thực hiện dưới lỗi cố ý gián tiếp, ví dụ như cố tình bỏ mặc hậu quả xảy ra sau khi gây tai nạn, hoặc đã nhận thức được nguy cơ nhưng vẫn thực hiện hành vi nguy hiểm.

3. Những hành vi bị nghiêm cấm khi tham gia giao thông từ 01/01/2025

Luật Trật tự an toàn giao thông đường bộ 2024 (có hiệu lực từ 01/01/2025) đã quy định chi tiết 28 nhóm hành vi bị nghiêm cấm. Một số hành vi phổ biến cần đặc biệt lưu ý gồm:

  • Lái xe khi không có bằng lái, sử dụng xe không đảm bảo an toàn kỹ thuật, giao xe cho người không đủ điều kiện điều khiển.
  • Sử dụng rượu bia, ma túy hoặc các chất kích thích khi điều khiển phương tiện.
  • Đua xe, lạng lách, đánh võng, rú ga gây rối trật tự công cộng.
  • Sử dụng điện thoại khi đang điều khiển xe, hoặc gắn biển số giả, che khuất, sửa chữa biển số xe.
  • Cải tạo trái phép phương tiện, thay đổi phần mềm điều khiển xe nhằm gian lận kiểm định.
  • Vận chuyển hàng cấm, động vật hoang dã, hoặc chở hàng quá tải, không đảm bảo quy định buộc hàng, gây nguy hiểm cho người đi đường.
  • Cản trở người thi hành công vụ, xúc phạm hoặc đe dọa lực lượng chức năng đang làm nhiệm vụ.
  • Bỏ trốn sau khi gây tai nạn, không cứu giúp nạn nhân khi có điều kiện cứu giúp.\
  • Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để can thiệp vào việc xử lý vi phạm giao thông.

Đây là những hành vi không chỉ bị xử phạt hành chính mà còn có thể bị xử lý hình sự hoặc xử lý kỷ luật nếu gây hậu quả nghiêm trọng.

Kết luận

An toàn giao thông là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Mỗi hành vi thiếu ý thức, dù nhỏ, đều có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho chính bản thân và những người xung quanh. Việc hiểu rõ các quy định pháp luật không chỉ giúp mỗi người bảo vệ quyền lợi của mình mà còn góp phần xây dựng một môi trường giao thông an toàn, văn minh. Đừng để sự thiếu hiểu biết trở thành nguyên nhân đẩy bạn vào vòng lao lý!

Việc sử dụng dịch vụ luật sư hình sự từ các đơn vị chuyên nghiệp như Công ty Luật MysLaw không chỉ giúp hướng dẫn khai báo đúng quy định, mà còn phân tích bản chất hành vi, xác định yếu tố cấu thành tội, từ đó xây dựng chiến lược bào chữa phù hợp để giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Luật sư cũng là người đại diện hỗ trợ xuyên suốt quá trình tố tụng – từ điều tra, truy tố cho đến xét xử.

Trên đây là thông tin mà MysLaw cung cấp. Mọi thắc mắc liên quan đến nội dung bài viết xin vui lòng liên hệ 0969.361.319 hoặc email: [email protected] để được giải đáp.

Trân trọng!

Người biên tập: Lê Trần Phước Ngọc