Xâm phạm mồ mả theo quy định pháp luật hình sự Việt Nam

Trong truyền thống văn hóa người Việt, việc tôn trọng người đã khuất và giữ gìn nơi yên nghỉ của họ là một phần quan trọng trong đời sống tinh thần, đạo lý “uống nước nhớ nguồn”. Thế nhưng, vẫn có những hành vi vi phạm đạo đức và pháp luật khi cố tình xâm phạm mồ mả, hài cốt. Những hành vi này không chỉ gây phẫn nộ trong dư luận mà còn bị xử lý nghiêm theo quy định của Bộ luật Hình sự.

1. Thế nào là Tội xâm phạm mồ mả?

Tội xâm phạm mồ mả được quy định tại Điều 319 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017. Theo đó, người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự:

• Đào, phá mồ mả: Là hành vi hủy hoại, làm hư hỏng, thay đổi hiện trạng phần mộ khiến nơi an táng không còn nguyên vẹn như ban đầu. Hành vi này có thể xuất phát từ nhiều mục đích khác nhau như:
  • Trộm cắp đồ vật quý được chôn theo người chết;
    Trả thù cá nhân với thân nhân người đã mất;
  • Che giấu hành vi phạm tội…
• Chiếm đoạt đồ vật để trong hoặc trên mộ: Đây thường là những vật có giá trị vật chất hoặc tinh thần như đồ trang sức, vật phẩm cúng tế… Hành vi chiếm đoạt có thể xảy ra cùng với việc đào mộ, hoặc nhân lúc người thân bốc mộ, di dời phần mộ.
• Hành vi khác xâm phạm thi thể, hài cốt: Bao gồm bất kỳ hành vi nào làm tổn hại đến thi thể, hài cốt hoặc nơi an nghỉ, kể cả khi không có hành vi đào bới hay chiếm đoạt.

Lưu ý: Những hành vi như chuyển mộ có sự đồng ý, hay đập vỡ vài chi tiết trang trí nhỏ trên mộ nếu không gây hậu quả nghiêm trọng và không có dấu hiệu tội phạm thì không bị xem là phạm tội theo quy định hình sự.

2. Hình phạt đối với Tội xâm phạm mồ mả

Tùy vào mức độ nghiêm trọng của hành vi, Điều 319 Bộ luật Hình sự 2015 quy định hai khung hình phạt đối với tội danh này:

• Khung cơ bản:
  • Phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc
  • Phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm
    → Áp dụng đối với hành vi thông thường như đào, phá mồ mả hoặc chiếm đoạt đồ vật trong/ trên mộ.
• Khung tăng nặng (phạt tù từ 2 đến 7 năm) khi:
  • Gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh, trật tự xã hội;
  • Chiếm đoạt hoặc hủy hoại vật có giá trị lịch sử, văn hóa;
  • Phạm tội vì động cơ đê hèn (ví dụ: xúc phạm danh dự người đã khuất, trả thù cá nhân…);
    Chiếm đoạt bộ phận thi thể hoặc hài cốt.

3. Phân tích cấu thành tội phạm Tội xâm phạm mồ mả

Để một hành vi bị coi là phạm tội xâm phạm mồ mả, cần thỏa mãn đầy đủ bốn yếu tố cấu thành tội phạm sau:

Khách thể:

Tội phạm này xâm phạm đến trật tự công cộng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến thuần phong mỹ tục, đạo đức xã hội và tâm linh cộng đồng.

Mặt khách quan:

Hành vi khách quan bao gồm:

• Đào, phá mồ mả;
  Chiếm đoạt đồ vật trong hoặc trên mộ;
• Hoặc có hành vi khác xâm phạm thi thể, mồ mả, hài cốt.
  Hành vi phải được thực hiện một cách rõ ràng, có hậu quả thực tế hoặc gây phản ứng tiêu cực trong xã hội.

Chủ thể:

Người thực hiện hành vi từ đủ 16 tuổi trở lên và có năng lực trách nhiệm hình sự theo quy định pháp luật.

Mặt chủ quan:

Tội phạm được thực hiện dưới hình thức lỗi cố ý. Có hai dạng lỗi cố ý:

• Cố ý trực tiếp: Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm, muốn hậu quả xảy ra (ví dụ: cố tình phá mộ vì thù oán);
• Cố ý gián tiếp: Người phạm tội biết hành vi của mình có thể gây hậu quả, không mong muốn nhưng ý thức để mặc hậu quả xảy ra (ví dụ: đào mộ để lấy đồ, mặc kệ việc phá hoại mồ mả).

4. Trách nhiệm bồi thường dân sự đối với hành vi xâm phạm mồ mả

Ngoài trách nhiệm hình sự, người phạm tội còn có thể phải bồi thường thiệt hại dân sự theo Điều 607 Bộ luật Dân sự 2015. Nội dung bồi thường gồm:

• Chi phí khắc phục thiệt hại vật chất:
  • Mua vật liệu xây dựng;
  • Thuê nhân công sửa chữa, xây lại mộ phần;
  • Chi phí an táng lại nếu cần thiết…
• Bồi thường tổn thất tinh thần cho thân nhân người bị xâm phạm, theo thứ tự hàng thừa kế hoặc người trực tiếp nuôi dưỡng người chết.
  Mức bồi thường do các bên tự thỏa thuận, nếu không đạt được, Tòa án sẽ quyết định, nhưng không quá 10 lần mức lương cơ sở cho mỗi phần mộ bị xâm phạm.

Kết luận

Tội xâm phạm mồ mả không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật hình sự mà còn là sự xúc phạm đến truyền thống văn hóa, đạo đức và tín ngưỡng của người Việt. Mỗi cá nhân cần nâng cao ý thức tôn trọng người đã khuất và bảo vệ sự tôn nghiêm của nơi an nghỉ cuối cùng. Pháp luật sẽ nghiêm trị những hành vi xâm phạm mồ mả, đảm bảo sự công bằng và trật tự trong xã hội.

Trên đây là thông tin mà Mys Law cung cấp. Mọi thắc mắc liên quan đến nội dung bài viết xin vui lòng liên hệ 0969.361.319 hoặc email: [email protected] để được giải đáp.

Trân trọng!

Người biên tập: Lê Trần Phước Ngọc.