Giới thiệu chung về Nghị định 189/2025/NĐ-CP

Nghị định 189/2025/NĐ-CP, được Chính phủ ban hành và chính thức có hiệu lực từ ngày 1 tháng 7 năm 2025, là văn bản quy phạm pháp luật quan trọng, cung cấp các quy định chi tiết nhằm hướng dẫn thi hành Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012, đã được sửa đổi, bổ sung vào các năm 2020 và 2025. Nghị định này tập trung vào việc làm rõ các khía cạnh liên quan đến thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính, bao gồm việc xác định các chức danh có thẩm quyền, phạm vi áp dụng các hình thức xử phạt, cũng như các biện pháp khắc phục hậu quả đối với các hành vi vi phạm. Với vai trò là một văn bản hướng dẫn chi tiết, Nghị định 189/2025/NĐ-CP không chỉ đảm bảo sự thống nhất trong việc áp dụng pháp luật mà còn góp phần tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước trong việc xử lý các hành vi vi phạm hành chính trên các lĩnh vực.

Văn bản này được xây dựng dựa trên cơ sở khoản 2 Điều 37a của Luật Xử lý vi phạm hành chính, qua đó cung cấp khung pháp lý rõ ràng và minh bạch để các cơ quan, tổ chức và cá nhân có liên quan thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của mình. Bằng cách quy định cụ thể về thẩm quyền xử phạt, Nghị định 189/2025/NĐ-CP đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính công bằng, khách quan và đúng pháp luật trong quá trình xử lý vi phạm, đồng thời góp phần củng cố kỷ cương hành chính và bảo vệ quyền lợi của tổ chức, cá nhân trong xã hội pháp quyền.

Quy định về các chức danh có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính

Một trong những nội dung cốt lõi của Nghị định 189/2025/NĐ-CP là việc xác định rõ các chức danh được trao thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính. Các chức danh này bao gồm nhiều cấp bậc và lực lượng khác nhau, từ Chủ tịch Ủy ban nhân dân (UBND) các cấp, Thủ trưởng các cơ quan quản lý nhà nước theo chuyên ngành, đến các lực lượng như Công an nhân dân, Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển, Hải quan, Quản lý thị trường, Kiểm lâm, Kiểm ngư và cơ quan thi hành án dân sự. Mỗi chức danh được quy định thẩm quyền xử phạt dựa trên chức năng, nhiệm vụ và phạm vi quản lý ngành hoặc địa bàn mà họ phụ trách, nhằm đảm bảo tính phù hợp và hiệu quả trong việc xử lý các hành vi vi phạm.

Ví dụ, theo quy định tại Nghị định, Chủ tịch UBND cấp xã có quyền áp dụng các hình thức xử phạt như phạt cảnh cáo, phạt tiền lên đến 50% mức tiền phạt tối đa trong lĩnh vực tương ứng, tước quyền sử dụng giấy phép hoặc chứng chỉ hành nghề có thời hạn, đình chỉ hoạt động có thời hạn, tịch thu tang vật và phương tiện vi phạm hành chính, cũng như áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả theo khoản 1 Điều 28 của Luật Xử lý vi phạm hành chính. Trong khi đó, các chức danh cấp cao hơn như Giám đốc sở hoặc Cục trưởng các cục chuyên môn thuộc Bộ Công an có thẩm quyền xử phạt với mức độ cao hơn, bao gồm phạt tiền tối đa theo lĩnh vực, tước quyền sử dụng giấy phép, tịch thu tang vật và áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả. Đặc biệt, Cục trưởng Cục Quản lý xuất nhập cảnh được trao thêm quyền quyết định áp dụng hình thức xử phạt trục xuất đối với các trường hợp vi phạm phù hợp.

Việc phân định rõ ràng các chức danh có thẩm quyền không chỉ giúp xác định đúng trách nhiệm của từng cơ quan, cá nhân trong quá trình xử lý vi phạm mà còn đảm bảo rằng các quyết định xử phạt được ban hành dựa trên cơ sở pháp lý chặt chẽ, phù hợp với chức năng và quyền hạn của từng chức danh.

Thẩm quyền áp dụng hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả

Nghị định 189/2025/NĐ-CP quy định chi tiết về thẩm quyền áp dụng các hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả của từng chức danh, nhằm đảm bảo rằng các biện pháp xử lý được thực hiện một cách công bằng và tương xứng với tính chất, mức độ của hành vi vi phạm. Các hình thức xử phạt chính bao gồm phạt cảnh cáo, phạt tiền, tước quyền sử dụng giấy phép hoặc chứng chỉ hành nghề, đình chỉ hoạt động có thời hạn, tịch thu tang vật và phương tiện vi phạm hành chính. Ngoài ra, một số chức danh, như Cục trưởng Cục Quản lý xuất nhập cảnh, còn có quyền áp dụng hình thức xử phạt bổ sung là trục xuất đối với các cá nhân hoặc tổ chức vi phạm.

Bên cạnh các hình thức xử phạt, Nghị định cũng quy định rõ về các biện pháp khắc phục hậu quả, được áp dụng nhằm khôi phục trật tự quản lý nhà nước và giảm thiểu thiệt hại do hành vi vi phạm gây ra. Các biện pháp này bao gồm những hành động như buộc khôi phục tình trạng ban đầu, buộc tháo dỡ công trình vi phạm, buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được từ hành vi vi phạm, hoặc các biện pháp khác theo quy định tại khoản 1 Điều 28 của Luật Xử lý vi phạm hành chính. Việc áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả không chỉ nhằm mục đích xử lý vi phạm mà còn hướng đến việc ngăn ngừa các hành vi vi phạm tương tự trong tương lai, qua đó nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của tổ chức và cá nhân.

Thẩm quyền áp dụng các hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả được quy định cụ thể dựa trên lĩnh vực quản lý nhà nước và mức độ vi phạm. Ví dụ, các chức danh thuộc lực lượng Công an nhân dân, như Chiến sĩ Công an nhân dân đang thi hành công vụ, có quyền phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền lên đến 10% mức tiền phạt tối đa trong lĩnh vực tương ứng, đồng thời được tịch thu tang vật và phương tiện vi phạm với giá trị không vượt quá hai lần mức tiền phạt quy định. Trong khi đó, các chức danh cấp cao hơn như Trưởng đồn Công an hoặc Thủ trưởng đơn vị Cảnh sát cơ động cấp tiểu đoàn có thể áp dụng mức phạt tiền cao hơn, lên đến 30% mức tiền phạt tối đa, cùng với các biện pháp khắc phục hậu quả cụ thể.

Xác định thẩm quyền trong các trường hợp đặc biệt

Nghị định 189/2025/NĐ-CP cũng đưa ra các quy định cụ thể về việc xác định thẩm quyền xử phạt và tạm giữ tang vật, phương tiện vi phạm trong những tình huống đặc biệt, nhằm giải quyết các trường hợp phức tạp hoặc có tính chất đặc thù. Đối với các vụ việc đang được xử lý bởi cơ quan trung ương theo hệ thống ngành dọc đóng tại địa phương, nếu cần chuyển hồ sơ cho người có thẩm quyền mà nghị định chuyên ngành không quy định rõ, việc xử lý sẽ tuân theo thứ tự ưu tiên. Cụ thể, thẩm quyền sẽ thuộc về người có thẩm quyền của cơ quan trung ương đóng tại địa phương, tiếp theo là người có thẩm quyền cao nhất trong ngành hoặc lĩnh vực, và cuối cùng là Chủ tịch UBND cấp có thẩm quyền tại nơi xảy ra vi phạm.

Trong các trường hợp đặc biệt liên quan đến tang vật hoặc phương tiện vi phạm như bất động sản, tàu bay, tàu biển, hoặc các phương tiện cồng kềnh, khó vận chuyển, Nghị định quy định rõ rằng Chủ tịch UBND cấp có thẩm quyền tại nơi xảy ra vi phạm sẽ là người trực tiếp thi hành quyết định xử phạt. Quy định này nhằm đảm bảo rằng các vụ việc phức tạp được xử lý bởi cơ quan có đủ thẩm quyền và nguồn lực để thực hiện, đồng thời giảm thiểu những tranh chấp hoặc chồng chéo về thẩm quyền giữa các cơ quan, tổ chức.

Cách tiếp cận này không chỉ giúp giải quyết các vấn đề thực tiễn trong quá trình xử lý vi phạm mà còn đảm bảo rằng các quyết định xử phạt được thực thi một cách hiệu quả, đúng pháp luật và phù hợp với đặc điểm của từng vụ việc. Việc phân định rõ ràng thẩm quyền trong các trường hợp đặc biệt cũng góp phần nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình của các cơ quan có thẩm quyền, qua đó củng cố niềm tin của công dân vào hệ thống pháp luật.

Trên đây là thông tin mà Mys Law cung cấp. Mọi thắc mắc liên quan đến nội dung bài viết xin vui lòng liên hệ 0969.361.319 hoặc email: [email protected] để được giải đáp.

Trân trọng!

Người biên tập: Nguyễn Thị Trà My